Direct naar artikelinhoud
Brexit

Brexit komt eraan en VS trekken zich terug: Frankrijk zoekt nieuwe militaire vrienden

Europese Commissie-voorzitter Jean-Claude Juncker, premier Mark Rutte, bondskanselier Angela Merkel, president Marcelo Rebelo de Sousa, presidentsvrouw Brigitte Macron en premier Eduard Philippe bij de militaire parade op de Franse nationale feestdag 14 juli in Parijs.Beeld AFP

De brexit komt eraan, de VS trekken zich terug en de Europese Unie ontwikkelt zich te traag. Daarom zoekt Frankrijk met andere landen manieren om Europa toch in beweging te krijgen bij een volgende crisis. Twaalf Europese landen komen vrijdag in het Nederlandse Hilversum bijeen in een poging de Europese defensiesamenwerking uit het slop te trekken.

Twee jaar geleden werd het “Europese Interventie Initiatief” (EI2) gelanceerd door president Macron. Vorig jaar besloten negen Europese landen er handen en voeten aan te geven: behalve Frankrijk doen ook België, Denemarken, Duitsland, Estland, Nederland, Portugal, Spanje en het Verenigd Koninkrijk mee. Vrijdag is minister van Defensie Ank Bijleveld de gastvrouw van de tweede ministeriële ontmoeting. Ze mag meteen twee nieuwe leden verwelkomen: Noorwegen en Zweden.

Hoewel het doel van EI2 op papier weinig concreet is – “het creëren van een gemeenschappelijke strategische cultuur” – hopen de Franse bedenkers ervan wel degelijk dat het tot concrete resultaten leidt. Door gezamenlijk crisisscenario’s uit te werken en elkaars politieke besluitvormingsprocedures te leren kennen, is de hoop dat Europese landen bij een volgende crisis wél snel kunnen reageren, zegt Alice Billon van het European Leadership Network in Londen.

De tijden veranderen – en de samenwerkingsstructuren veranderen mee. De Fransen voelen zich in de steek gelaten bij het bestrijden van instabiliteit in Afrika, en vooral in de Sahel-regio, zegt Barbara Kunz van het Duitse Instituut voor Vredesonderzoek en Veiligheidspolitiek (IFSH) in Hamburg. Maar ze zijn ook diep gefrustreerd over het gebrek aan vooruitgang bij de defensie-initiatieven binnen de EU – dat ze wijten aan Duitsland.

Ongebruikelijke club

“De Fransen hoopten jarenlang dat Duitsland “normaal” zou worden en dichter bij de Franse strategische cultuur zou komen. Maar het wordt steeds duidelijker dat Berlijn niet de partner wordt die Parijs wil”, zegt Kunz. Voeg daarbij het gevoel van urgentie van Macron over de noodzaak dat Europa alleen kan optreden, ook na de brexit, en je hebt een recept voor een ongebruikelijke club van landen die door de Fransen geselecteerd zijn op hun bewezen bereidheid om echt militairen in te zetten, ook onder moeilijke omstandigheden. Met uitzondering van Duitsland, dat er altijd bij moet om politieke redenen.

Kunz: “Parijs zoekt nieuwe vrienden. Het heeft een aantal kleinere landen geïdentificeerd dat eerder niet op zijn radar verscheen, maar waarvan het besefte dat dit interessante partners kunnen zijn. Het is misschien geen omwenteling, maar wel een nieuwe benadering in Parijs.”

En een pragmatische – en dat slaat weer goed aan bij de Nederlanders, die er rekening mee houden dat Europeanen vaker zullen optreden zonder Amerikanen. Nederland leidt in het EI2 een werkgroep over het Caribisch gebied. Duitsland, Frankrijk en Nederland waren het snel eens over samenwerking bij de recente noodhulpverlening daar, ook omdat wegens een oefening al Franse en Duitse militairen aan boord waren van een Nederlands fregat. Er is officieel geen rechtstreeks verband, zegt Dick Zandee van Instituut Clingendael, “maar het feit dat men daar in de EI2 over spreekt, helpt wel”. Dat geldt ook voor het recente Franse verzoek om special forces te leveren voor trainingsdoeleinden in Mali. “Dat is heel concreet.”

Vrijblijvend

Defensie hamert erop dat samenwerking in EI2 “vrijblijvend” is, dat Nederland in veel van dit soort clubjes zit, en dat Frankrijk niet de leiding heeft. “Maar het gaat erom dat Europa iets moet kunnen laten zien”, zegt een woordvoerder, “en de Fransen weten wel van doorpakken”. En ze spreken tegenwoordig vaker Engels, dat scheelt ook.

Dat er vrijdag op landgoed De Zwaluwenberg in Hilversum tien ministers van Defensie aanwezig zijn, maar dat juist de ministers uit het Verenigd Koninkrijk en Duitsland voor de tweede keer verstek laten gaan, is een signaal dat twee van Europa’s grote drie nog wel met gefronste wenkbrauwen naar dit Franse project kijken.

President Macron is er inderdaad veel aan gelegen te tonen dat Frankrijk de nieuwe “leider is in Europese defensie”, zegt Billon. Deze zomer deed hij dat door militairen uit de EI2-landen een rol te geven in de militaire parade van 14 juli, de Franse nationale feestdag. “Hij wil zijn interventie-initiatief uit de schaduw halen.”

Het interessantste aan het Franse initiatief is wellicht de samenstelling ervan: een bonte mix van landen die wel en niet betrokken zijn bij de defensie-inspanningen van de Europese Unie en de Navo. Als Frankrijk nieuwe partners en nieuwe paden zoekt naast de bestaande structuren, dan wordt die behoefte blijkbaar door nogal wat landen gedeeld. En dat is veelzeggend voor de bestaande, krakende Europese veiligheidsarchitectuur.

Vrijblijvend
Beeld de Volkskrant