Het schandaal te veel voor Trump? Wat we nu weten over ‘Oekraïne-gate’

Vrijdag escaleerde de sudderende rel rond een telefoontje van de Amerikaanse president, waarin hij dingen zou hebben gezegd die hij niet had mogen zeggen. Trump, zo onthulde The Washington Post eerder deze week, zou volgens een klokkenluider in dat telefoontje aan een andere wereldleider beloften hebben gedaan die door een inspecteur van de inlichtingendiensten als ‘urgent zorgelijk’ en ‘geloofwaardig’ werden beoordeeld.

De klokkenluidersklacht, die normaal gesproken aan het Congres moet worden doorgegeven, werd tegengehouden door de Directeur voor Nationale Inlichtingen (DNI), Joseph Maguire. Hij werd vorige maand door Trump aangesteld als overkoepelende baas van de Amerikaanse spionagediensten.

Zijn geheimhouding maakte de zaak natuurlijk alleen maar spannender. Met wie had Trump gebeld? Waarover ging het? Wat had Trump beloofd?

Nieuwe onthullingen

Razendsnel begonnen zich de contouren van een schandaal af te tekenen. The Post achterhaalde dat het telefoontje op 25 juli met Volodimir Zelenski was geweest, de net gekozen president van Oekraïne. The Wall Street Journal achterhaalde even later dat Trump er in het gesprek ‘acht keer’ bij Zelenski op zou hebben aangedrongen om een onderzoek te openen naar de Democratische politicus Joe Biden en zijn zoon, wegens corruptie. En dit speelde terwijl Trump Oekraïne wekenlang financiële hulp had onthouden, 250 miljoen dollar, terwijl dat allang overgemaakt had moeten worden.

Het telefoongesprek vond plaats op 25 juli. De klacht van de klokkenluider dateert van 12 augustus. Tussendoor, op 28 juli, ontsloeg Trump de toenmalige DNI, Dan Coats, om hem te vervangen door een loyalist – dat werd dus Maguire, de man die nu de klacht tegenhoudt.

De voorlopige hypothese: Trump heeft een buitenlandse mogendheid (Oekraïne) onder druk gezet om een politieke opponent (Biden) in een kwaad daglicht te stellen, in de kennelijke hoop dat dat hem helpt bij zijn verkiezing. Dat klinkt als een herhaling van zetten: in 2016 heeft team-Trump dankbaar de hulp van Rusland aanvaard om zijn toenmalige opponent, Hillary Clinton, zwart te maken, in de hoop dat dat hem zou helpen bij zijn verkiezing.

Het verschil is dat hij dat nu als president lijkt te hebben gedaan, en daartoe mogelijk zelfs overheidsmiddelen (dat bedrag van 250 miljoen) heeft ingezet. Als dat zo is, heeft Trump zich volgens commentatoren zoals George Conway, man van Trumps adviseur Kellyanne, schuldig gemaakt aan ‘high crimes and misdemeanors’, die volgens de Amerikaanse Grondwet reden zijn voor afzetting.

Opvallend was dat vrijdag behalve progressieve Democraten zoals Elizabeth Warren en Cory Booker ook veel conservatieve opiniemakers, zoals Max Boot, voor het eerst aandrongen op impeachment.

De onthullingen van vrijdag pasten bij al bekende feiten. In mei wilde Rudy Giuliani, Trumps persoonlijke advocaat, naar Oekraïne afreizen om ‘een corruptiezaak’ aan te kaarten. Toen al ontstond ophef omdat dat om Biden leek te gaan; donderdagavond erkende Giuliani in een interview op CNN dat Biden inderdaad een doelwit van die reis was. Giuliani had later in Spanje alsnog overleg met Oekraïense afgevaardigden. Hij hield donderdag vol dat Trump niet op de hoogte was van zijn inspanningen.

‘Het was keurig’

Drie commissies in het door de Democraten gedomineerde Huis van Afgevaardigden waren twee weken geleden al begonnen met een onderzoek naar de Oekraïne-connectie. ‘Nu de verkiezingen van 2020 naderbij komen, lijken president Trump en zijn persoonlijke advocaat de druk op de Oekraïense regering te hebben verhoogd, ten behoeve van de herverkiezingscampagne van president Trump’, schreven de commissievoorzitters aan het Witte Huis.

De commissies eisen onder meer een transcript van Trumps telefoongesprek op 25 juli. Trump hield vrijdag vol dat hij het geen rare dingen had gezegd, al wilde hij niet vertellen waar ze het over hadden gehad. ‘Het maakt niet uit wat ik met Zelenski heb besproken… het was keurig.’

De Oekraïense regering heeft al wel een samenvatting vrijgegeven. Daarin wordt gemeld dat Trump erop aandrong dat bepaalde corruptieonderzoeken zouden worden afgerond die de betrekkingen tussen de twee landen zouden hebben bekoeld. Maar er staan verder geen details in.

De vermeende corruptie van de Biden draait om een baantje van Joe’s zoon Hunter. Die kreeg in 2014 een commissariaat bij het Oekraïense gasbedrijf Burisma, vlak nadat zijn vader als vice-president tijdens een bezoek aan Oekraïne had gehamerd op het belang van de aardgaswinning voor de onafhankelijkheid. Hunter, die vaker in het kielzog van zijn vader banen aangeboden kreeg, had geen ervaring in de sector.

Later, in 2016, werd de Oekraïense openbare aanklager Victor Shokin onder druk van onder meer Joe Biden ontslagen. Trump en Giuiliani zeggen dat deze aanklager onderzoek deed naar corruptie bij Burisma, en dat hij ook Hunter in het vizier had.

Er zijn geen bewijzen dat dat zo is. Volgens westerse waarnemers en Oekraïense activisten deed Shokin juist te weinig onderzoek naar corruptie. Zijn ontslag werd door het voltallige parlement goedgekeurd. Hunter Biden deed eerder dit jaar, nadat zijn vader zich voor de Democraten kandidaat had gesteld voor het presidentschap, de deur achter zich dicht bij Burisma.

Zelfs als Biden junior iets onoorbaars heeft gedaan en Trump zich oprecht zorgen maakt over corruptie in Oekraïne, dan blijft het ongebruikelijk dat een president een onderzoek daarnaar probeert af te dwingen door zijn persoonlijke advocaat erop af te sturen, en geen ambtenaren of diplomaten.

Vervolging

Maar toch blijft ook de vraag of Trump iets onoorbaars heeft gedaan. Die vraag valt in twee delen uiteen: wat heeft hij nou precies gezegd, en hoe erg is dat?

Die eerste vraag is lastig te beantwoorden, doordat Trump en zijn medewerkers er alles aan doen om informatie naar het Congres tegen te houden – zie de geblokkeerde klokkenluidersklacht. Het Witte Huis beroept zich (net als tijdens het Mueller-onderzoek naar Russische inmenging in de verkiezingen) voortdurend op ‘executive privilege’, die alle communicatie tussen president en zijn adviseurs vertrouwelijk maakt.

De tweede vraag is eigenlijk simpel te beantwoorden: niets is zo erg dat het tot vervolging kan leiden. Dit omdat het ministerie van Justitie van mening is dat een zittende president niet vervolgd kan worden.

Dat concludeerde ook Mueller eerder dit jaar – waarna hij in niet mis te verstane woorden liet weten dat het aan het Congres is om de president ter verantwoording te roepen. Het middel daarvoor: impeachment, een afzettingsprocedure.

Nancy Pelosi, de Democratische leider in het Huis van Afgevaardigden die zo’n afzettingsprocedure zou moeten beginnen, liet echter vrijdag aan radiozender NPR weten dat ze daar de tijd nog niet rijp voor acht. ‘We volgen de feiten en de wet.’