Waarom Francken de bocht richting besturen met PS maakt

Bij gebrek aan regeerakkoord kon Vlaams formateur Jan Jambon (N-VA) maandag geen Septemberverklaring of State of the Union afleggen bij de opening van het parlementaire jaar in het Vlaams Parlement. Partijgenoot Theo Francken (N-VA) zei ’s ochtends op Radio 1 dat de Vlaamse onderhandelingen allicht “nog enkele dagen” zullen duren. Al waren het toch vooral zijn uitspraken over de federale regeringsvorming die bleven hangen.

Tot voor kort was N-VA enkel bereid om met de PS over een federale regering te praten als de Franstalige socialisten zouden willen onderhandelen over het confederalisme. Voorzitter Bart De Wever maakte dat duidelijk tijdens de campagne. “Maar de puzzel ligt heel complex”, zegt de voormalige staatssecretaris voor Asiel en Migratie. “We hebben geen tweederdemeerderheid met de PS (die nodig is voor een staatshervorming, ADB). De extreme partijen zijn groter geworden, maar spelen eigenlijk niet mee.”

Op dit moment is het confederalisme daardoor moeilijk haalbaar. “Je kan dat betreuren, maar je moet met de kaarten spelen die je gekregen hebt”, aldus een nuchtere Francken. Vandaar dat N-VA en PS volgens hem nu eerst “een stevige intellectuele oefening” moeten maken, en moeten kijken hoe ze kunnen landen. “Als het lukt, dan is dat goed. Als het niet lukt, dan kunnen we de kiezer tenminste recht in de ogen kijken en zeggen dat we het hebben geprobeerd.”

Nieuw sociaal contract

Het kopstuk van N-VA zette vorige week al de deur op een kier voor een nieuw ‘sociaal contract’, waarbij onder andere het minimumpensioen zou worden opgetrokken naar 1.500 euro. Als dat sociaal contract wordt gekoppeld aan een strenger migratiebeleid, zo zei hij in een speech voor de Brusselse businessclub Cercle de Lorraine, dan zou een deal tussen PS en N-VA misschien toch mogelijk zijn.

Ideaal zijn de Scandinavische landen, waar nieuwkomers eerst moeten bijdragen tot de sociale zekerheid voordat ze daarop een beroep kunnen doen. “We moeten sleutelen aan de toegang die mensen krijgen tot het grondgebied. Maar zodra ze die toegang hebben, hebben ze ook wel recht op een basiscomfort”, zegt Francken. Hij wil onder meer praten over een betere balans tussen werk en privé, en een verhoging van de laagste pensioenen. “Zo’n vraag kan je niet negeren, zeker als je met PS en sp.a rond de tafel zit.”

Het charmeoffensief van de N-VA’er richting de socialisten komt er na de toegenomen druk op zijn partij. In tegenstelling tot Wallonië en Brussel heeft Vlaanderen nog geen nieuwe regering. Als grootste Vlaamse partij draagt N-VA daarvoor de grootste verantwoordelijkheid. Bovendien lijken de pogingen van de federale informateurs Johan Vande Lanotte (sp.a) en Didier Reynders (MR) om PS en N-VA rond tafel te krijgen al maanden nergens toe te leiden.

Vandaar dat er in de Wetstraat vragen worden gesteld bij de ware intenties van N-VA. Willen de Vlaams-nationalisten überhaupt wel in die federale regering? Of trekken ze zich liever terug in de centrumrechtse ploeg op Vlaams niveau, terwijl ze op federaal niveau van op de oppositiebanken kunnen inbeuken op een paars-groene coalitie?

Diepvries

Puur strategisch lijkt een sociale bocht wel interessant voor N-VA. De partij ziet steeds meer kiezers weglopen naar Vlaams Belang, dat in een recente peiling van Het Laatste Nieuws en VTM Nieuws zelfs haar koppositie heeft overgenomen. Het Vlaams Belang scoort met sociale standpunten die voor een stuk overlappen met die van de PS, zoals het terugbrengen van de pensioenleeftijd naar 65 jaar en een verlaging van de btw op elektriciteit naar 6 procent. Door die standpunten over te nemen, zou N-VA de leegloop naar het Vlaams Belang kunnen afremmen.

Maar de partij moet opletten dat ze de Vlaamsgezinde kiezer niet wegdrijft. Door het confederalisme zo expliciet in vraag te stellen, roept de uitspraak van Francken herinneringen op aan de fameuze ‘bocht van Bracke’, waarmee Siegfried Bracke in 2013 aankondigde dat de communautaire plannen van N-VA een tijdje in de koelkast zouden verdwijnen om eerst werk te maken van sociaaleconomische hervormingen. Die koerswijziging leverde de partij toen veel kritiek op in flamingante kringen.

“Het deurtje van de diepvries gaat opnieuw dicht”, tweette voormalig N-VA’er Hendrik Vuye maandag. Gerolf Annemans, Europarlementslid voor Vlaams Belang, had het over “de bocht van Francken”. De reacties maken duidelijk dat een samenwerking met PS nog steeds niet evident is voor N-VA, laat staan als ze ook nog haar confederale plannen moet opbergen. Dat bleek ook uit de reactie van N-VA-ondervoorzitter Lorin Parys, die de boodschap ’s avonds meteen nuanceerde. “Als we met de PS gaan onderhandelen, dan zal dat ook over het communautaire gaan.”

De kans is reëel dat dat verklaart waarom Francken zijn partij maandag al bij voorbaat leek in te dekken voor een mislukking op federaal niveau. “Voor PS was het altijd al moeilijk om met ons te praten. En in oktober hebben ze voorzittersverkiezingen, waarbij het opnieuw een strijd ‘om ter grootste socialist’ wordt”, klinkt het. “Wat ik hoor van Paul Magnette (de gedoodverfde opvolger van huidig PS-voorzitter Elio Di Rupo, ADB), klinkt niet meteen als een toenadering.” 

Met andere woorden: als het straks mislukt - en paars-geel wordt ingeruild voor paars-groen - dan zal het niet aan N-VA hebben gelegen.