Optimisme wereldleiders bij klimaattop stuit op woede van klimaatactivist Greta Thunberg

Het is Greta Thunberg versus Donald Trump, gisteren tijdens een speciaal ingelaste klimaattop van de Verenigde Naties. Het filmpje spreekt boekdelen. Het is een ontmoeting die geen ontmoeting is, op de plek die toch is gemaakt om de wereld bij elkaar te brengen. De activiste zet haar gezicht op een ziedend onweer als de Amerikaanse president, die onverwacht een bliksembezoek brengt, stuurs voor zich uit mompelend de lobby van het VN-gebouw binnenkomt. Zij ziet hem; hij kijkt niet naar haar om. Het is een botsing van twee werelden. De ene wereld is woedend. De andere negeert dat.

We gaan het eens helemaal anders doen, dacht António Guterres vorig jaar, toen hij signaleerde dat de uitstoot van broeikasgassen maar bleef stijgen, het klimaat maar bleef veranderen en de wereld op weg was naar, zoals hij het noemde, collectieve zelfmoord. De secretaris-generaal van de Verenigde Naties bedacht daarom een Klimaat Actie Top, een bijeenkomst waarop landen elkaar zouden aansporen beter hun best te doen, opgezet volgens de basistruc voor elk constructief feestje: als je geen geëikel wilt, moet je geen eikels uitnodigen.

Meer actie

Gisteren vond het resultaat plaats in New York, op alweer een abnormaal zomerse herfstdag in het land dat (op federaal niveau) niets wil weten van klimaatverandering. In de zalen en de tuin van de Verenigde Naties liepen regeringsleiders, activisten en bestuursvoorzitters rond die vinden dat het tijd is meer actie te ondernemen om het tij te keren en daar ideeën over hebben.

Actie, dáár moest het over gaan.

Op het podium waren gisteren alleen landen welkom die een ambitieus verhaal over emissie­reductie konden afsteken, een verhaal dat als voorbeeld zou kunnen dienen voor de andere landen. Zo’n 40 anderen hadden de lat niet gehaald, en weer 60 anderen hadden niet eens wat ingeleverd.

Daarmee is de polarisatie van de wereld ook tot de internationale klimaatpolitiek doorgedrongen. Tot dusver trok de mondiale gemeenschap altijd gezamenlijk op. Het consensusmodel van de zogeheten COP’s, de tweejaarlijkse, berucht stroperige klimaatconferenties die na twee weken van stroef heen en weer praten altijd op het laatste moment een unanieme verklaring opleveren waarmee iedereen nog alle kanten uit kan, dekte de conflicten altijd met de mantel der liefde toe. Gisteren wilde Gutierres duidelijk maken: er zijn goodguys en badguys in de klimaatarena.

Optimistischer

Het maakte de sfeer activistischer en in zekere zin optimistischer dan die op de ‘gewone’ klimaatconferenties. Ja, er moet dus nog veel gebeuren om de uitstoot van broeikasgassen terug te brengen, maar dat kan wel. “Het is niet makkelijk, we hebben offers moeten brengen”, zei bestuursvoorzitter Henrik Poulsen van het Deens energiebedrijf Orsted. “Maar inmiddels zijn we van kolen, olie en gas overgeschakeld op wind, en is wind goedkoper dan fossiele stroomopwekking. Als de overheid ambitieuze doelen stelt, wordt het bedrijfsleven gedwongen tot ambitieuze innovatie.”

Volgens de Nederlandse premier Mark Rutte bood klimaatverandering ook economische kansen. Maar juist die vertaling van zorgen in kansen stuitte Thunberg tegen de borst. “Hoe durven jullie!”, zei ze tegen een zaal vol enigszins beduusde wereldleiders. “We staan aan het begin van een massaal uitsterven en alles waar jullie over kunnen praten is geld en sprookjes van eeuwige economische groei. We zullen jullie nooit vergeven.”

Om dat extra duidelijk te maken diende zij met vijftien andere kinderen een aanklacht in tegen vijf landen (Frankrijk, Duitsland, Argentinië, Brazilië en Turkije) die in haar ogen de Rechten van het Kind hebben geschonden, omdat ze niet genoeg gedaan hebben om klimaatverandering te voorkomen terwijl ze wisten wat de gevolgen waren. Schadevergoeding hoeft ze niet, zei Thunberg. Als de landen hun fouten maar erkennen en tot inkeer komen.

De Verenigde Staten ontsprongen de dans, omdat die de VN-conventie over de rechten van het kind niet hebben ondertekend. Isolationisme werkt soms, weet ook president Trump. Hij was na een paar minuten alweer van de klimaattop vertrokken.