Zo werkt afzettingsprocedure tegen Donald Trump

Om een president af te zetten, moet er voldoende grond zijn. De grondwet van de Verenigde Staten stelt dat de president zich schuldig moet hebben gemaakt aan “high crimes and misdemeanors” - zware misdrijven dus. Een precieze omschrijving van wat dat dan zou kunnen zijn, staat niet in de grondwet. Al zijn machtsmisbruik of meineed voldoende om de procedure op te starten.

Het Amerikaanse Congres kan een impeachment voeren tegen elke Amerikaanse burgerlijke functionaris. In dit geval start Nancy Pelosi, voorzitter van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, een zogenaamd formal impeachment inquiry (een soort bijzonder onderzoek naar impeachment) op tegen Trump. Zes commissies voeren een onderzoek naar de mogelijke redenen om Trump af te zetten. Daarbij worden feiten verzameld die tot de afzetting van de president kunnen leiden. 

Als er volgens het Huis van Afgevaardigden voldoende redenen zijn voor een vervolging, dan volgt er een stemming over de articles of impeachment (de formele aanklacht). Om de impeachment goed te keuren, is er een gewone meerderheid nodig (en de Democratische oppositie heeft de meerderheid in deze kamer van het Congres). 

Daarna moet de Senaat besluiten of de president schuldig is, en daar is een tweederdemeerderheid voor nodig. De opperrechter van het Amerikaanse Hooggerechtshof leidt deze procedure. Senatoren, die de rol van juryleden krijgen, luisteren naar de pleidooien van de aanklagers en van de advocaten van de president. Als er bij de stemming een tweederdemeerderheid is in de Senaat, dan moet de president onmiddellijk aftreden. Er is geen beroep mogelijk. 

De kans dat Trump wordt afgezet is echter klein. De Republikeinse partijgenoten van Trump, die een meerderheid hebben in de Senaat (53 op 100 zetels), zijn immers niet overtuigd van zijn schuld.

Volgens Pelosi heeft Trump meerdere keren de wet gebroken. Het onderzoek zou worden gestart omdat Trump de publicatie van een bericht van een Oekraïense klokkenluider zou hebben geblokkeerd en omdat hij de Oekraïense president Volodimir Zelenski onder druk zou hebben gezet om een onderzoek naar Joe Biden - Democratisch presidentskandidaat- en zijn zoon Hunter te heropenen. Trump meent dat zij zich schuldig gemaakt hebben aan corruptie. 

Volgens de Democraten zou Trump hebben gedreigd geld voor Oekraïne achter te houden, als Zelenski het onderzoek niet zou herstarten. Trump heeft toegegeven ruim 400 miljoen aan hulpgeld voor Oekraïne niet uit te betalen, maar dat doet hij omdat hij vindt dat Europese landen meer moeten bijdragen. 

De Commissie Justitie van het Huis onderzoekt ook al in andere dossiers of er grond is voor een afzettingsprocedure tegen Trump, omdat hij mogelijk justitie zou hebben tegengewerkt in het onderzoek naar Russische inmenging in de vorige presidentsverkiezingen. Toch werd de impeachmentprocedure tot nu niet opgestart vanuit het besef dat elke procedure zou botsen op vrijspraak in de Senaat.

Sommige Democraten manen tot voorzichtigheid met naderende verkiezingen. Het zou niet mogen lijken dat Democraten enkel politieke wraak willen nemen op Trump. Impeachment lijkt bovendien niet populair te zijn onder kiezers. In de meeste peilingen is steeds meer dan 55 procent van de ondervraagden tegen het inzetten van een afzettingsprocedure.

Het is niet de eerste keer dat er er een afzettingsprocedure wordt gestart tegen een Amerikaanse president. Andrew Johnson had in 1868 zijn minister van Oorlog ontslagen en dat bleek ongrondwettelijk. Nixon kreeg een procedure aan zijn broek na het Watergate-schandaal in 1973 en Bill Clinton werd in 1998 beschuldigd van meineed en machtsmisbruik bij zijn affaire met Monica Lewinsky.

Nixon besloot in 1974 af te treden nog voor de stemming in het Huis van Afgevaardigden was gebeurd. Bij Johnson en Clinton stemden de toen Republikeinse Huizen voor een procedure tegen de Democratische presidenten.