Gratis anticonceptie voor vrouwen met leefloon? ‘Je kan niet in een wet gieten welke groep geen kinderen meer mag krijgen’
Nu ook Leuven, als vijfde stad in Vlaanderen, gratis anticonceptie aanbiedt aan vrouwen met een leefloon, stelt zich de vraag of die maatregel niet in heel Vlaanderen moet worden ingevoerd. ‘Je kan niet in een wet gieten dat vrouwen geen kinderen meer mogen krijgen.’
Anticonceptie terugbetalen aan vrouwen met een leefloon: maandag besliste de Leuvense gemeenteraad om dat via het OCMW te organiseren. “Voor mensen die het financieel moeilijk hebben, is de kost van anticonceptie een drempel. Daardoor verloopt de gezinsplanning niet altijd zoals voorzien, met soms nog meer geldproblemen tot gevolg”, argumenteerde Leuvens schepen Bieke Verlinden (sp.a).
De universiteitsstad is daarmee niet de eerste in Vlaanderen. In Gent is de gedeeltelijke terugbetaling - in het begin enkel voor de prikpil - in 2013 ingevoerd. Oostende volgde in 2017 en trekt daarvoor 15.000 euro per jaar uit. In Aalst staat het in het bestuursakkoord van het nieuwe stadsbestuur.
Allemaal haalden ze de mosterd in Antwerpen, waar tien jaar geleden schepen Monica De Coninck (sp.a) de pil en co al terugbetaalde. “Maar het is zeker geen verplichte voorwaarde bij de toekenning van een leefloon. Integendeel, het is telkens microscopisch werk van onze maatschappelijk werkers om aan te voelen of een vrouw hierin mee wil”, zegt huidig schepen van Sociale Zaken Tom Meeuws.
RVV-statuut
Resultaten in de vorm van cijfers en statistieken - aantallen minder ongewenste zwangerschappen, bijvoorbeeld - hebben ze daar in Antwerpen niet van, in de andere steden evenmin.
Feit is wel, zo leerde een onderzoek van de Onafhankelijke Ziekenfondsen (OZ) eerder dit jaar, dat het risico om op jonge leeftijd zwanger te worden, groter is bij vrouwen in precaire socio-economische situaties dan bij andere jonge vrouwen. “2,2 procent van de jonge vrouwen tussen 14 en 20 jaar met RVV-statuut (de verhoogde verzekeringstegemoetkoming, die mensen met een leefloon, OCMW-steun en invaliditeit krijgen, of eenoudergezinnen, red.) werd in 2016 zwanger, tegenover 0,7 procent van de vrouwen zonder dit statuut”, stelt OZ.
Uit hetzelfde onderzoek blijkt ook dat jonge vrouwen met RVV-statuut minder anticonceptie gebruiken. Gebruikt 58,1 procent van de 18-jarige vrouwen anticonceptie, is dat bij vrouwen met RVV-statuut maar 40,5%. Bij 20-jarigen is dat aantal licht gestegen, maar is het verschil groter: 65,8 procent tegenover 44,7 procent.
Problematische gezinssituaties
“Vooral bij echt problematische gezinssituaties moeten we het debat minstens aangaan, en daar stevig sturend durven in zijn”, zegt Kamerlid Valerie Van Peel (N-VA), die als ex-OCMW-voorzitter in Kapellen de problematiek ook al aankaartte. “Neem nu een zwaar verslaafde vrouw die al drie kinderen geplaatst heeft gezien, daar moet je het gesprek mee aangaan over anticonceptie. En liefst zorgen dat ze een spiraaltje laat plaatsen tot we haar problematiek terug onder controle krijgen. Want de pil, die vergeet ze toch. In Kapellen doen we dat: wij maken de afspraak, er gaat desnoods iemand mee, en ja, dan betalen we zonder discussie de kosten. Maar dat is minder belangrijk: alléén anticonceptie geven of terugbetalen, lost het probleem niet op. Het gaat er bij problematische situaties over dat je de ouders moet doen inzien dat er even beter geen kind meer komt. Die gesprekken moeten hulpverleners aangaan.”
‘Kindergeld’
Nu een aantal grote steden zo’n terugbetaling invoeren, dringt zich de vraag op of de problematiek niet op Vlaams of federaal niveau moet worden geregeld. Al lijkt dat een bijzonder moeilijke oefening, zegt Van Peel. “Je loopt op juridische muren. Je kan niet in een wet gieten welke groep geen kinderen meer mag krijgen. Dat zou hoe dan ook stigmatiserend zijn, want zoiets moet je echt geval per geval bekijken. En je kan ook niemand dwingen een medische ingreep te ondergaan.”
Dat is ook de vrees van het Netwerk tegen Armoede, dat de maatregel zijn doel voorbijschiet. “De kosten voor anticonceptie kunnen inderdaad wegen op het budget en daardoor uitgesteld worden”, zegt algemeen coördinator David De Vaal. “Maar men mag de associatie niet maken dat het niet opportuun is om geen kinderen te krijgen als je een leefloon krijgt. Ook de redenering dat zo’n vrouwen kinderen krijgen ‘voor het kindergeld’ klopt niet: de totale kosten van een kind worden immers niet gedekt door de kinderbijslag. In dat verband heeft de vorige regering bij de hervorming van de kinderbijslag een kans gemist: er wordt onvoldoende gekeken naar de laagste inkomens. In Canada is de kinderbijslag wel gekoppeld aan de hoogte van het inkomen, en daar zie je wel dat de kinderarmoede afneemt.”