10 dingen die u nog niet wist over Downton Abbey

Er hing geregeld een lichte maar onmiskenbare stank op de set van de serie Downton Abbey, en die kwam van sommige acteurs en vooral van sommige actrices. Veel van de prachtige jurken en kostuums die ze dragen, en zelfs sommige schorten van het keukenpersoneel  zijn namelijk authentieke kledingstukken uit de tijd waarin de serie speelt, begin jaren 1900. De rekwisiteurs vonden ze in tweedehandswinkels, vooral in Schotland en Frankrijk.

Ze zijn zo fragiel dat je er niet mag aan denken om ze te wassen in de wasmachine of zelfs maar op de hand, laat staan dat ze chemisch gereinigd zouden worden. Ze werden dus gewoon niet gewassen. Acteurs moeten vaak lang wachten onder brandende studiolampen, en onvermijdelijk kruipt er dan lichaamsgeur in hun kleren. Om de ergste geurhinder te vermijden werden er aan de binnenkant oksellapjes in genaaid. Die konden dan met enige regelmaat verwijderd, gewassen en er weer ingenaaid worden. 

Als je in Downton Abbey – of juister, in Highclere Castle waar de serie gedraaid wordt – in de kelder afdaalt, wacht je een verrassing van formaat: het ligt er vol kunstvoorwerpen en archeologische vondsten uit graven van Egyptische farao’s. Enfin, het zijn overwegend replica’s, maar toch. 

De reden is niet ver te zoeken. Highclere Castle is namelijk de woonplaats van een adellijke familie, de graven van Carnarvon. En de vijfde graaf heeft in 1922 samen met archeoloog Howard Carter het graf van de Egyptische farao Toetanchamon ontdekt, in de Vallei der Koningen nabij Luxor in Egypte.

Hij financierde al 15 jaar opgravingen en wilde dat net gaan opgeven, toen ze op de verbluffende schatten in de grafkamers van de jonggestorven farao stuitten. De graaf stierf trouwens zelf een jaar later aan de gevolgen van een infectie, veroorzaakt door de beet van een muskiet. “De vloek van Toetanchamon” werd geopperd, maar dat was onzin.

(Voor de fijnproevers: er zit in de serie een kleine verwijzing naar die Egyptische connectie. De honden van Lord Grantham heten Pharaoh en Isis - een Egyptische godin.)

Als u een fan van de serie bent, dan bevindt u zich in goed gezelschap. Niemand minder dan de Queen kijkt ook. Met argusogen. Ze is op zoek naar elke historische onnauwkeurigheid die ze maar kan ontdekken.

En niet van het kaliber van dat plastic waterflesje dat op een set was achtergebleven, dat is voor amateurs. De Queen ontdekte bijvoorbeeld dat een soldaat met een medaille van de Tweede Wereldoorlog op de borst rondliep, terwijl de serie in de jaren van de Eerste Wereldoorlog speelt. 

En dat is nog niet alles. De Queen kent Downton Abbey – pardon, Highclere Castle - héél goed. Ze kent alle staatsievertrekken en zelfs het servies in detail. Want ze heeft er meerdere keren gelogeerd. Dat komt omdat ze erg bevriend is met de Carnarvons. Om precies te zijn, ze was zéér bevriend met de 7e graaf, Henry Herbert. Ze deelden van jongs af aan namelijk eenzelfde passie voor paarden. 

Bij opmerkzame fans van de Netflix-serie The Crown gaat nu een belletje rinkelen. Reeks 1, aflevering 9. Juist! Voor hij zijn grafelijke titel erfde, was Carnarvon bekend als Lord Porchester. Porchey voor de vrienden.

Vanaf 1969 was Porchey de manager van de renpaardenstallen van de Queen. Ze liet zelfs een rechtstreekse telefoonlijn voor hem aanleggen: als Porchey belde, kreeg hij de Queen direct aan de lijn, zonder eerst langs de centrale van Buckingham Palace te moeten passeren.

Het leverde – in de serie – pissige reacties op van een duidelijk jaloerse Prince Philip, de echtgenoot van de Queen. Was het in werkelijkheid echt zo dat de Queen meer dan alleen diepe vriendschap voelde voor Porchey? Hij is één van haar flirts geweest in haar jeugd, beweert een hofdame stellig.

“But a marriage was never on the cards”, zegt Porchey in de serie. Dat zal wel kloppen. Stel je voor! Dan was Elizabeth behalve Queen van het Verenigd Koninkrijk, ook nog eens Queen van Downton Abbey geweest. 

(Een verhaallijn in de nieuwe film is trouwens het bezoek van Koning George V en Queen Mary aan Downton Abbey. De inspiratie was dus niet ver te zoeken.)

Als u zegt: “Downton Abbey? Nooit gezien!” dan bevindt u zich ook in goed gezelschap. Wie ook geen enkele aflevering van de serie gezien heeft is niemand minder dan Dame Maggie Smith, die de formidabele Violet Crawley, de douairière gravin van Grantham vertolkt. Je weet wel, zo'n  adellijke dame die in haar hele leven nooit een klap heeft hoeven uit te voeren en dus onbekend is met het begrip “werkweek”. En dan ook nietsvermoedend en enigszins ongerust vraagt: “What is a weekend?” 

Dame Maggie Smith was stomverbaasd dat de serie zo waanzinnig populair werd over de hele wereld, en ze is er best wel een beetje trots op.

Maar de 84-jarige actrice (6 nominaties, 2 Oscars) merkt op: “Niet dat ik de serie zelf gezien heb. Nooit. Want dat is frustrerend. Ik zie altijd dingen die ik nu anders zou willen doen. En dan denk ik altijd: Oh, waarom in godsnaam heb ik dat zo gedaan?”

Julian Fellowes, de bedenker, scenarist en producer van de serie is een Lord. Hij zetelt in het Britse Hogerhuis voor de Conservatieve Partij. In 2011 werd hij in de adelstand verheven, een jaar na de lancering van de eerste tv-reeks. Sindsdien mag hij zich Baron Fellowes of West Stafford noemen.

Wat wel voor enige verwarring zorgde, want er wàs al een Baron Fellowes in het Hogerhuis. Die is trouwens verre familie van hem. De familieband gaat terug tot ene William Fellowes uit 1653, waar ze dus allebei van afstammen. (Deze tweede Baron Fellowes was negen jaar lang de privésecretaris van de Queen. Hij was ook de schoonbroer van Prinses Diana, want hij is getrouwd met haar zus Jane.)

 Julian Fellowes is nog om andere redenen een merkwaardige man. Hij vroeg zijn vrouw ten huwelijk exact twintig minuten nadat hij haar voor de allereerste keer had ontmoet, op een feestje. “He popped the question” naar eigen zeggen “na 19 minuten moed verzamelen”. Ze zijn al bijna 30 jaar gelukkig getrouwd. 

In 2002 kreeg hij een Oscar voor het originele script van “Gosford Park”, ook al een film over een groot adellijk landgoed, met verhaallijnen en intriges over de aristocraten en rijkaards “upstairs” en de bedienden “downstairs”. Dame Maggie Smith speelt in die film van regisseur Robert Altman een heel vergelijkbaar personage met dat van Downton Abbey. 

Als er in een film overheerlijk eten op tafel staat waar je van gaat watertanden, eet er dan vooral niet van, want het is nep: schuimrubber en plastic met een glossy verflaagje erover. Dat bederft niet en kan probleemloos uren blijven liggen onder brandende studiolampen.

Niet zo bij de serie Downton Abbey. Het eten dat geserveerd wordt of dat je in de keukens ziet bereiden is echt. “Als je fake voedsel gebruikt, dan ziet het eruit als fake voedsel”, zegt styliste Lisa Heathcote.

"We hadden een keer kreeft”, zegt Lesley Nicol, die de rol van de kokkin Mrs. Patmore speelt. “Die begon op het eind van een draaidag wel wat te ruiken. De rekwisiteurs gooiden de kreeft in de diepvries en ontdooiden die voor de volgende draaidag, dus je kan je de stank voorstellen.”

Om dat te vermijden, bedacht styliste Lisa Heathcote een originele oplossing: “Ik verzon iets waardoor kip er ging uitzien als vis. Ik heb veel versies van die “kippenvis” moeten maken, telkens anders versneden, en met telkens andere sauzen.”

Ze maakte ook oesters door gekookte oesterzwammen in oesterschelpen te leggen, en vismousse was in werkelijkheid roomkaas beschilderd met voedingskleurstoffen. 

Er was maar één slaapkamerset. Cora, Mary, Sybil en Edith werden dus in werkelijkheid gefilmd in dezelfde slaapkamer, die voor elk van hen anders behangen, geschilderd en gemeubileerd werd. Op het eind van een paar seizoenen had die set verschillende dikke lagen behangselpapier en verf op de muren.

Wie heel goed keek kon zien dat het uitzicht uit het raam in elke slaapkamer hetzelfde was. 

Elisabeth McGovern, de Amerikaanse actrice die Cora, Lady Grantham vertolkt, heeft een bandje. Het heet Sadie & The Hotheads. Ze speelt gitaar en ze zingt.

Michelle Dockery, in de serie Lady Mary, de dochter van Cora, zingt ook. Vooral jazz, en daar heeft ze een prima stem voor. Soms treden “moeder en dochter” trouwens samen op.

Hieronder zingt Michelle Dockery "Stille Nacht" op een kerstfeest in Downton Abbey.

In de muziekkamer van Highclere Castle, alias Downton Abbey, vind je een mahoniehouten bureau en een stoel die nog aan Napoleon hebben toebehoord. “Het was de derde graaf van Carnarvon die ze heeft gekocht in 1821, vlak na de dood van Napoleon” zegt de huidige Lady Carnarvon, echtgenote van de achtste graaf.

De stoel was speciaal voor Napoleon gemaakt. De Carnarvons bezitten ook een tekening uit ca. 1804 met daarop Napoleon en zijn stoel. “Het bureau is vermoedelijk van dezelfde periode. De twee meubelstukken gingen mee met Napoleon naar Longwood House op St. Helena, het eiland waarnaar hij verbannen werd.” Daar stierf Napoleon ook in ballingschap.

Verder vind je in Highclere Castle ook nog drie schilderijen van de Vlaamse grootmeester Antoon Van Dyck. Ze hangen in de eetkamer. 

Lady Cora, de echtgenote van Lord Grantham is in het verhaal een rijke Amerikaanse erfgename. Zulke huwelijken had je bij de Britse landadel wel meer in de beginjaren 1900. Het onderhoud van hun landgoederen en kastelen werd stilaan onbetaalbaar. En een huwelijk met een steenrijke erfgename was een win-win: de Lord had weer geld om zijn landgoed overeind te houden, de Lady en haar nageslacht kregen een Britse adellijke titel. Die dames werden Buccaneers genoemd, zeerovers.

Ook Highclere Castle is op die manier gered. De vijfde graaf (die van Toetanchamon ) trouwde met Almina Victoria Maria Alexandra Wombwell, de buitenechtelijke dochter van de steenrijke bankier Alfred de Rothschild. Ze was dan wel geen Amerikaanse, maar door haar huwelijk verkreeg ze weer een onbesproken status in de hoogste kringen. 

Net als Lady Cora in de serie vormde ze Highclere Castle tijdens de Eerste Wereldoorlog om tot een militair hospitaal. Ze ontving achteraf honderden dankbrieven van gewonde soldaten die in het kasteel verzorgd waren. Een aantal daarvan hangen nog ingelijst aan de muren van Highclere. 

Het was oorspronkelijk helemaal niet de bedoeling, maar mede door de toevoeging van dit Amerikaanse personage werd de reeks van Julian Fellowes ongehoord populair in de States. Fellowes had Lady Cora vooral bedacht omdat hij een personage wilde dat met milde verwondering commentaar kon geven op de heersende gewoonten en tradities van de Britse adel in die tijd. 

De Amerikanen zijn zo gek op Downton Abbey, dat de producenten een reizende tentoonstelling over Downton Abbey bedachten. Je kan er rondlopen in de decors van de serie, de jurken van de actrices bewonderen en iets meepikken van de Britse sociale geschiedenis uit de eerste helft van de twintigste eeuw. De expo was al te zien in New York, loopt nog enkele dagen in Boston en verhuist dan naar de Bilton Estate in North Carolina, het grootste privé-landgoed in de States dat nog altijd familiebezit is van de steenrijke Vanderbilt-familie. 

Kijk hier naar het verslag over de film "Downton Abbey" in het Journaal: