Wat deden Joe Biden en zijn zoon in Oekraïne?
Of de president van Oekraïne een corruptieonderzoek kan instellen naar de zoon van Joe Biden. Met dat verzoek heeft president Trump zich een afzettingsprocedure op de hals gehaald, met een hoofdrol voor Oekraïne. Wat is er bekend over de activiteiten van de familie Biden in het Oost-Europese land?
Eerst maar Trumps theorie. Die suggereert dat vader Joe zijn positie als Amerikaans vicepresident misbruikt heeft om een Oekraïens energiebedrijf te beschermen. Niet zomaar een energiebedrijf, maar het energiebedrijf waar zijn zoon Hunter werkzaam was. Dat zou de vicepresident gedaan hebben door in 2016 het ontslag te eisen van de Oekraïense procureur-generaal die verantwoordelijk was voor een onderzoek naar het bedrijf.
Oorlog tegen separatisten
Nu de feiten. Joe Biden hield zich als vicepresident inderdaad intensief bezig met Oekraïne. De regering-Obama steunde Kiev in de oorlog tegen pro-Russische separatisten en eiste daar tegenprestaties voor. En ja, Washington bemoeide zich op die manier met het personeelsbeleid van de Oekraïense regering inzake topfuncties, naar eigen zeggen om de diepgewortelde corruptie in Oekraïne te bestrijden.
Biden heeft dat bevestigd. Vorig jaar vertelde hij op een conferentie hoe hij de Oekraïense procureur-generaal de laan uit kreeg in een telefoongesprek met Oekraïense regeringsleden vlak voor hij op het vliegtuig naar Kiev stapte. “Ik zei: we vertrekken over zes uur. Als de procureur niet ontslagen is, krijgen jullie je geld niet.” En weg was procureur Viktor Sjokin.
Sjokin had de leiding over verscheidene strafrechtelijke onderzoeken naar het Oekraïense energiebedrijf Burisma. Dat bedrijf probeerde invloedrijke Amerikanen binnen te hengelen toen Oekraïne na een revolutie in 2013 en 2014 een geopolitiek schaakbord werd tussen Rusland en het Westen. Burisma strikte Hunter Biden als bestuurslid met een salaris van 50.000 dollar per maand.
Biden was lang niet de enige Amerikaan met banden in het Witte Huis die de afgelopen jaren fortuinen verdiende in Oekraïne. Onder anderen Paul Manafort, Trumps voormalige campagneleider die in maart werd veroordeeld wegens samenzwering tegen de VS, werd in Oekraïne rijk als politiek consultant.
Buitenlandse tegoeden
Er is geen bewijs dat de ontslag-eis van vader Biden bedoeld was om de onderzoeken naar het bedrijf waar zoon Biden werkte stil te leggen. Andere westerse regeringsleiders en Oekraïense corruptiebestrijders waren al langer ontevreden over Sjokin. Volgens hen dwarsboomde Sjokin juist corruptieonderzoeken naar Burisma en andere Oekraïense bedrijven.
Zo legde Sjokin een onderzoek stil naar de buitenlandse tegoeden van de oligarch achter Burisma, stelt het Oekraïense Anti-Corruption Action Center. Sjokins plaatsvervanger, Vitali Kasko, verklaarde eerder dit jaar dat er geen Amerikaanse druk geweest is om onderzoeken naar Burisma te sluiten.
Vader en zoon Biden zeggen dat ze nooit met elkaar gesproken hebben over Burisma. Hunter Biden verliet het bedrijf in april dit jaar, toen zijn vader zich kandidaat stelde voor de presidentsverkiezingen van volgend jaar.
Voor Oekraïne betekende Trumps verzoek om de Bidens te onderzoeken grote onzekerheid. Tot het telefoontje afgelopen juli kon Oekraïne rekenen op Amerikaanse steun in de voortwoekerende oorlog tegen pro-Russische separatisten – woensdag viel er weer minstens één dode, na ruim 13.000 eerdere slachtoffers.
De VS gaven sinds 2014 garanties voor miljardenleningen en stuurden zelf voor 1,5 miljard dollar aan militaire steun, grotendeels in de vorm van kogelvrije vesten, gepantserde ambulances en een trainingsmissie voor Oekraïense militairen. Democraten en Republikeinen waren het erover eens dat Oekraïne die steun verdiende in het conflict met Moskou.
Politieke kleur
Na het bewuste telefoontje dreigt de Amerikaanse steun aan Oekraïne een politieke kleur te krijgen, vrezen Oekraïeners. Toegeven aan Trumps druk tot een onderzoek levert problemen op met de Democratische partij, een onderzoek afhouden strijkt Trump en mogelijk ook Republikeinen tegen de haren. “We zijn onder kruisvuur gekomen”, zei oud-vicepremier Oleg Rybatsjoek woensdag. “De Russen zullen hier verschrikkelijk blij mee zijn”, zei Pavlo Klimkin, tot vorige maand minister van Buitenlandse Zaken.
President Zelenski zei woensdag dat hij niet gevoelig is voor de verzoeken van Trump. “Niemand kan mij onder druk zetten. Ik ben de president van een onafhankelijk land.”