Op dancefestivals is drugsgebruik meer regel dan uitzondering

De war on drugs escaleert in de Antwerpse straten, de Kompass Club moest begin dit jaar dicht na ‘herhaaldelijke drugsgerelateerde activiteiten’ en een nieuwe vermoedelijke drugsdode op Tomorrowland — de derde al op twee jaar tijd — deed ook daar de gemoederen oplaaien. Een naar eigen zeggen verbaasde VRT-journaliste Gitte Van Hoyweghen zei tijdens Het Journaal hoe openlijk praten over drugsgebruik “het nieuwe normaal aan het worden is.” 

Met het ALAMA-nightlifeproject schept een onderzoeksgroep van HoGent wat klaarheid in het donkere nachtleven, want hoe groot is het drugsgebruik nu feitelijk? Best groot, zo blijkt uit een bevraging in 2017 bij 1.345 Belgen van gemiddeld 22,5 jaar. Bijna zestig procent gaf aan wel eens cannabis te hebben gebruikt in de laatste twaalf maanden. Ook XTC/MDMA (1 op 3), cocaïne (bijna 1 op 4) en ketamine (1 op 6) werden vaak aangekruist.

Voor de duidelijkheid: niet alleen op festivals of in nachtclubs, maar ook thuis of bij vrienden is het gebruik aanwezig. Vooral cannabis, paddo’s en lachgas vinden in die huiselijke kringen meer gebruik, op festivals heersen dan weer LSD, XTC, MDMA en ketamine, en een lijntje coke is voor achterin de nachtclub.

EDM-festivals

“Internationaal onderzoek van de laatste jaren toont wel eerder een dalende dan stijgende trend in het gebruik bij jongeren”, nuanceert HoGent-onderzoekster Tina van Havere, die al vele jaren expertise opbouwde in het nachtleven. Al is het hoge ketaminegebruik wel verontrustend, gezien de wetenschappelijke link tussen gebruikers en een beroerde geestelijke gezondheid. “Het is bovendien de eerste keer dat een relatief nieuwe drug zo snel zijn plaats gevonden heeft in dat drugslandschap.”

Toch moeten de resultaten volgens van Havere eerst en vooral een basis zijn voor een volwassen debat over drugs, niet voor paniek. Zeker bij nachtclubs en festivals met elektronische dancemuziek (EDM) wordt vandaag heil gezocht in repressie en nultolerantie, terwijl de neveneffecten daarvan — te laat hulp zoeken uit angst voor een doorgeknipt bandje of ter plekke drugs kopen van een onbekende dealer — legio zijn en de resultaten miniem.

Dat laatste valt toch af te leiden uit een deelstudie van het ALAMA-project: bij 350 jonge respondenten op twee (niet nader vernoemde) EDM-festivals werd gepolst naar de voorbije 48 uur. Meer dan de helft — 55 procent om precies te zijn — had minstens één illegale drug gebruikt, met cannabis (46%), XTC (25%) en cocaïne (15%) als koplopers.

Hoewel de verbazing in Het Journaal misschien wat naïef was — drugs zijn niet ‘plots’ alomtegenwoordig — is de conclusie wel terecht, geeft van Havere aan. “Ook al was de bevraging anoniem, het gebruik wordt vrij openlijk toegegeven.” Dat blijkt ook uit de Pano-uitzending van woensdagavond, getiteld ‘Open over drugs’, waarin drie recreatieve gebruikers ongeblurd en ongepixeld het taboe doorbreken.

Ook interessant is dat HoGent peilde naar de intenties en motivaties om drugsgebruik te veranderen. Bij de kleine minderheid (44,5 procent) die aangaf te willen minderen of stoppen, werd verwezen naar gezondheidsredenen, slechte ervaringen of verantwoordelijkheden zoals werk en familie. Opvallend: verandering in de wetgeving, prijs van drugs of toegang, worden veel minder naar voor geschoven.

Testen

Wat zegt dat over de instrumenten die we in handen hebben? “Vooral dat gebruikers verstandig genoeg zijn om als volwassen partner in dit debat te worden betrokken”, zegt van Havere. Volgens haar moet het beleid opnieuw repressie en preventie in balans krijgen. “Als je objectief naar de verdeling van de overheidsmiddelen kijkt, gaat er slechts 1 procent naar preventie. Veel te weinig”, verwijst ze naar de SOCOST-studie (UGent en VUB).

Het leidt tot een festivallandschap waarin slechts één (onderbezette) organisatie, Safe ’n Sound, informatie en tips rond drugsgebruik geeft. Drugtesting, waarbij festivalgangers tegen betaling de kwaliteit van hun drugs kunnen controleren, blijft onbespreekbaar. “Terwijl we net moeten durven experimenteren met nieuwe modellen”, zegt van Havere.

Want ook tussen preventie en hulpverlening gaapt er een groot gat: een groep recreatieve gebruikers die wel wil minderen, maar daar niet in slaagt. Een vervolgonderzoek van HoGent in 2018, waarop ongeveer een derde van de deelnemers uit 2017 intekende, toont dat niet iedereen ‘eruit groeit’ of het gebruik onder controle heeft: zeker bij de ketamine- en amfetaminegebruikers die een jaar eerder goede intenties toonden, slaagde slechts een kwart erin om het gebruik te minderen.

Sowieso lijkt er dus nood aan een visie die zich niet halsstarrig vastbijt in een welles-nietesdiscussie over ‘legaliseren of verbieden’. Uit het recente onderzoek van De Standaard, dat bij 6.500 Vlaamse academici peilde naar hun ideologische standpunten, blijkt dat driekwart van de bevraagden voor een ‘en-en-verhaal’ kiest: ‘veeleer legaliseren’ (23%), ‘neutraal’ (27%) of ‘veeleer verbieden’ (25%).

Want een complete vrijgeleide is natuurlijk evenmin de oplossing. “Alcohol is het perfecte voorbeeld van wat er gebeurt wanneer je de commerce zijn gang laat”, aldus van Havere. “Qua maatschappelijke schade steekt alcohol er nog steeds met kop en schouders bovenuit.” En laat dat duidelijk zijn: 96,4 procent van de bevraagden drinkt wel eens een glaasje.