Franse ex-president Jacques Chirac (86) overleden: indrukwekkende politieke carrière, maar einde in schandaalsfeer
De Franse oud-president Jacques Chirac is overleden. Hij werd 86 jaar oud. Chirac gaat de geschiedenis in als de vijfde president van de Vijfde Republiek in Frankrijk, die ook de "quinquennat" invoerde, de ambtstermijn van vijf jaar. Chirac was president tussen 1995 en 2007. Hij had een lange en afwisselende politieke carrière, die in een schandaalsfeer is geëindigd.
Jacques René Chirac wordt geboren op 29 november 1932 en stamt uit een middenklassengezin uit het departement Corrèze, in het centrum van Frankrijk. Hij studeert onder meer politieke wetenschappen en daarna gaat hij naar de Ecole Nationale d'Administration (ENA) in Parijs, zowat de ideale kweekvijver voor politici in Frankrijk.
Chirac is een overtuigd gaullist, een aanhanger van Charles de Gaulle, toenmalig president, oud-generaal en oorlogsheld van de Tweede Wereldoorlog. De Gaulle is de man die "La France" terug op de wereldkaart heeft gezet, en zijn gaullistische volgelingen vinden dat prima.
In 1956 trouwt Chirac met Bernadette Chodron de Courcel, een studiegenote die stamt uit een bourgeoisfamilie. In de jaren 60 treedt de jonge Jacques Chirac in de politieke arena: eerst als medewerker van toenmalig premier Georges Pompidou, later als staatssecretaris en minister. Pompidou geeft hem de bijnaam "mijn bulldozer", veelzeggend voor de toekomst die sommigen hem toeschrijven.
Lees voort onder de foto.
Premier en burgemeester van de hoofdstad
Van 1974 tot 1976 is Chirac een eerste keer premier, onder president Valéry Giscard d'Estaing. Het wordt al meteen duidelijk dat de regeringsleider geen genoegen neemt met de rol van "schoothond van de president", zoals vele van zijn voorgangers in de Vijfde Republiek dat wel waren.
Als premier sluit Chirac allerlei verdragen met het Irak van Saddam Hoessein, aan wie hij onder meer Mirage-gevechtsvliegtuigen en een nucleaire installatie verkoopt.
Tussen de president en zijn premier botert het niet zo best. Chirac kan geen vrede nemen met de herschikking van zijn regering die Giscard d'Estaing er in 1976 doordrukt en stapt op. Een jaar later is hij al burgemeester van de hoofdstad Parijs, en dat blijft hij tot 1995. Toeval of niet: als premier had hij besloten dat Parijs weer een eigen gemeentebestuur zou krijgen. Sinds de opstand van 1871 stond de hoofdstad onder direct bestuur van de Franse regering.
In de jaren 80 wordt Chirac nog een tweede keer premier, onder de socialistische president François Mitterrand. Die cohabitation is een primeur in de Vijfde Republiek, maar is niet echt een succes.
Lees voort onder de foto.
"U hebt gelijk, meneer de premier"
Als presidentskandidaat gooit Jacques Chirac aanvankelijk geen hoge ogen. Twee keer moet hij het onderspit delven tegen François Mitterrand: in 1981 en in 1988. In 1988 neemt hij het als premier en oppositiekandidaat op tegen zijn president en wil hij zich tijdens een tv-debat per se als evenwaardig kandidaat laten gelden. "Maar u hebt overschot van gelijk, meneer de premier", antwoordt Mitterrand laconiek.
In 1995 is het "derde keer goede keer": Chirac haalt het van zijn socialistische tegenkandidaat Lionel Jospin en volgt Mitterrand op als staatshoofd. Na veertien jaar heeft rechts het weer voor het zeggen in Frankrijk en dat merkt het land ook, want een aantal beslissingen van de linkse president Mitterrand worden teruggedraaid. Zo zet Parijs zich weer op de nucleaire kaart met nieuwe kernproeven op het Frans-Polynesische atol Mururoa, een beslissing die binnen en buiten Frankrijk veel commotie veroorzaakt.
In 1997 doet Chirac een gewaagde gok omdat hij een bredere steun voor zijn beleid wil en schrijft hij vervroegde parlementsverkiezingen uit. Dat bekomt hem slecht, want het is de linkse oppositie die de stembusslag wint. Gevolg: een tweede cohabitation, deze keer met een rechtse president en een linkse premier.
Lees voort onder de foto.
Onfrisse zaakjes
In het verkiezingsjaar 2002 ontstaat commotie rond een corruptieschandaal waarbij Chirac als burgemeester van Parijs betrokken is geweest. Maar zolang hij staatshoofd is, blijft hij onschendbaar.
Misschien nog verrassender is de uitslag van de eerste ronde van de presidentsverkiezingen, waarbij Jean-Marie Le Pen van het extreemrechtse Front National net iets meer stemmen haalt dan de socialistische premier Lionel Jospin. Voor de tweede ronde staat links voor een verscheurend dilemma: niet gaan stemmen of stemmen voor Chirac en tégen Le Pen. Chirac wint het pleit uiteindelijk met 80 procent. In ruil voor de linkse stemmen doet Chirac een toegeving: hij vervangt het "septennat" door een "quinquennat", waardoor zijn tweede ambtstermijn van 7 tot 5 jaar wordt ingekort.
Lees voort onder de foto.
Tijdens zijn laatste ambtstermijn onderscheidt Chirac zich door zich tegen de oorlog tegen Irak te kanten. Het levert hem enige lofbetuigingen op van wie de oorlogszuchtige taal van de Amerikaanse president George W. Bush maar niets vindt, maar de oorlog verhinderen kan hij niet. Maar Frankrijk staat met Chirac weer helemaal op de kaart van de wereldpolitiek, en dat klinkt bij een gaullist als muziek in de oren.
Tijdens de laatste jaren van zijn bewind wordt ook de strijd tegen de onveiligheid en de criminaliteit opgevoerd, maar die harde aanpak is vooral het werk van zijn minister van Binnenlandse Zaken Nicolas Sarkozy. Die werpt zich op als de nieuwe man van rechts, tot afgrijzen van Chirac.
Lees voort onder de foto.
De rekening volgt
In 2007 moet hij als aftredende president op de trappen van het Elysée de hand schudden van de opvolger die hij eigenlijk niet graag heeft. Sarkozy heeft dan zijn linkse tegenstreefster Ségolène Royal verslagen. Op 11 maart kondigt hij in een televisietoespraak zijn officieel afscheid aan. Chirac wil naar eigen zeggen "Frankrijk, de vrede en de vooruitgang anders dienen".
Na een politieke carrière van 45 jaar wordt Chirac geen rustige oude dag gegund, want het gerechtelijk apparaat is zijn frauduleuze escapades uit zijn Parijse periode niet vergeten. In 2011 wordt het voormalige staatshoofd veroordeeld tot 2 jaar voorwaardelijk. Chirac geeft aan dat hij de aanklachten blijft ontkennen, maar dat hij om gezondheidsredenen niet tegen de uitspraak in beroep gaat. "Dementie", wordt gefluisterd.
Als politicus liet Chirac zich overigens gelden als energiek, ook tegenover vrouwen. In de wandelgangen krijgt hij de bijnaam "5 minutes douche comprise", een verwijzing naar 's mans prestaties tussen de lakens.
Lees voort onder de foto.
Gezondheid
Hoe dan ook: de laatste jaren was het erg stil geworden rond Jacques Chirac. Hij verscheen sinds zijn politieke afscheid nog zelden in het openbaar.
De laatste 15 jaar van zijn leven sukkelde Chirac met zijn gezondheid. Begin september 2005 werd hij in het ziekenhuis opgenomen met een hersenbloeding. Nadien werd hij nooit meer dezelfde. Sinds 2011 werden zowel hij als zijn vrouw Bernadette met de regelmaat van de klok opgenomen in het ziekenhuis. In het najaar van 2016 vocht Chirac tegen een zware longontsteking. Hij overleefde het, maar daarna kwamen er geen berichten meer over zijn gezondheidstoestand. Vandaag maakte de familie het bericht bekend van zijn overlijden. Volgens zijn schoonzoon is hij "vredig en in het bijzijn van zijn naasten" overleden.
Bekijk: de lange politieke carrière van Jacques Chirac in beeld
Bekijk het verslag uit "Het Journaal" hier:
