Waarom de Vlaamse formatie zo lang duurt: ‘In de laatste uren is het echt een tapijtenmarkt’

Waarom gaat het zo moeizaam?

Carl Devos: “Omdat de begroting niet rond geraakt. Er is een discussie over het halen van het begrotingsevenwicht. Doen we dat pas tegen 2024, of eerder? Als ze het evenwicht niet halen, moeten ze dat kunnen uitleggen met nuttige investeringen in mobiliteit, onderwijs, enzovoort. Anders komen ze daar niet mee weg.”

“Voor formateur Jan Jambon (N-VA) is het heel belangrijk om een verhaal te kunnen vertellen. Hij wil een breuk maken met de regering-Bourgeois, want anders lijkt het alsof de verliezers van de verkiezingen gewoon voortdoen. Bij N-VA leeft ook het idee dat Jambon de Vlamingen in de komende jaren enthousiast moet maken over het Vlaamse niveau. Dat heeft zijn voorganger Geert Bourgeois volgens sommige partijgenoten te weinig gedaan. Vlaanderen was te grijs, te saai.”

Blijkbaar loopt het ook vast op het thema inburgering.

“De Vlaamse natievorming en identiteit, de dada’s van N-VA-voorzitter Bart De Wever, moeten een plaats krijgen in het regeerakkoord. Dat gaat over beslissingen zoals de Vlaamse canon en de kleur van de sjerp van de burgemeesters, maar ook over betalende inburgeringstrajecten voor nieuwkomers en de vraag in welke mate de toegang tot sociale rechten wordt gekoppeld aan een inburgeringstraject. Die beslissingen zijn erg ideologisch geladen.”

Hoe gaat het er nu aan toe op het Martelaarsplein?

“De onderhandelaars hebben wekenlang allerlei teksten onderhandeld. Ze hebben punten, komma’s en bijzinnen besproken. Maar in die laatste uren is het echt een tapijtenmarkt. Dan wordt het puur wheelen en dealen: ‘Ik krijg dit, jij dat.’ Het belang daarvan is enorm. De komende uren wordt de toonzetting van het regeringsakkoord bepaald. Kleine accenten kunnen de perceptie zetten. Ze bepalen wie er in de zaterdagkranten als de winnaar en de verliezer van de onderhandelingen worden gezien. Politici zijn er zich erg van bewust dat journalisten straks zullen turven: wie heeft wat gekregen? Het venijn zit dus in de staart.”

Speelt het een rol dat veel onderhandelaars over hun eigen toekomstige departement onderhandelen?

“Absoluut. Pas op het einde van de gesprekken wordt er officieel een beslissing genomen over de verdeling van de ministerposten, maar rond de tafel is wel al duidelijk welke posten elke partij wil. Er circuleren ook al namen. Hilde Crevits, bijvoorbeeld, zal wellicht Welzijn krijgen. Zij schrijft nu mee aan de teksten die ze straks zelf zal moeten uitvoeren als vakminister. Die persoonlijke belangen maken het allemaal wat delicater. Zelden zaten er zoveel onderhandelaars aan tafel die daarna zelf in de regering zullen stappen.”

Jambon verkoos eerst de inhoudelijke knopen door te hakken, daarna de budgettaire. Was dat verstandig?

“Die aanpak is niet ongewoon. Als je eerst van de cijfers zou vertrekken, dan zou je in theorie al na twee dagen klaar zijn omdat het budget op is. Maar de vraag is wat we inhoudelijk willen bereiken. Deze regering wil een consistent verhaal uitdragen op thema’s als zorg, mobiliteit en klimaat. Dat is best begrijpelijk.”

Zegt deze moeizame bevalling iets over de toekomstige werking van de regering-Jambon?

“Het imago van kibbelkabinet speelt natuurlijk mee. De onderhandelaars willen nu alles gedetailleerd afkloppen om nieuw gekibbel ter vermijden. Dat was namelijk een van de redenen waarom ze bij de verkiezingen stemmen hebben verloren.”

“Het is wel een beetje naïef om te denken dat je vandaag kan voorzien wat er over drie, vier of vijf jaar zal gebeuren. In een legislatuur duiken er altijd onvermijdelijke dingen op. De uitdaging is dus om een goede verstandhouding op te bouwen, zodat ze ook die gebeurtenissen collegiaal kunnen aanpakken.”

Zijn de plooien uit het verleden al gladgestreken?

“Op dat vlak hoor ik gemengde reacties. Enerzijds beseft iedereen dat het niet meer mag lopen zoals vorige keer. Maar er zit nog wel wat onverwerkt verleden in de kleren. Bovendien lijkt het erop dat de paars-gele constructie op federaal niveau zal mislukken. Als N-VA federaal niet mee gaat besturen, waar het op lijkt, dan zullen CD&V en Open Vld eens goed moeten praten met N-VA. Zij dreigen de hele tijd gewrongen te zitten. Gaat N-VA hen in de federale regering vijf jaar lang het vuur aan de schenen leggen vanuit Vlaanderen?”

Nog dit: zou een uitstel van het begrotingsevenwicht een smet zijn op de start van deze ploeg?

“Dat hoeft niet per se, zolang ze daar een aantal productieve investeringen tegenover kan zetten. Maar als ze mikt op 2024, dan hecht ik daar weinig geloof aan. 2024 is immers een verkiezingsjaar en dan moeten er traditioneel cadeaus uitgereikt worden. In dat geval is de kans groot dat deze regering zal eindigen zoals de vorige: met een tekort.”