Het ziet er onschuldig uit, maar het OK-gebaar betekent in extreemrechtse kringen iets heel anders

Duim en wijsvinger die een cirkeltje vormen, de drie andere vingers gestrekt: het ziet eruit als een onschuldig handgebaar, maar in een bepaalde context wordt het een bevestiging van een racistisch en extremistisch gedachtegoed. Dat is alleszins de redenering van de Amerikaanse Anti-Defamation League (ADL), een joodse ngo die strijdt tegen antisemitisme en racisme. Die plaatste het ok-gebaar donderdag op haar lijst van bekende haatsymbolen.

Alles gaat in zekere zin terug op een grote grap. Tijdens de verkiezingscampagne van Donald Trump deelden enkele bekende figuren uit de Amerikaanse alt-right, zoals de publicist Milo Yiannopoulos, foto’s van zichzelf terwijl ze het gebaar maakten. Dat ging een eigen leven leiden met dank aan een groep gebruikers van het internetforum 4chan, ook wel het rioolputje van het internet genoemd. Zij lanceerden Operatie OKKK – let op de verwijzing naar de KKK: het opzet was om sociale media te overspoelen met berichten die claimen dat het gebaar een verdoken verwijzing is naar blanke suprematie. De drie rechtopstaande vingers vormen immers een W, het cirkeltje en de pols vormen een P: WP, kort voor ‘white power’.

Het klinkt te gek voor woorden, en dat was exact de bedoeling. Het was een valstrik voor linkse antiracisten en gutmenschen. De 4chan-gebruikers hoopten dat linkse mensen de bij de haren getrokken theorie serieus zouden nemen en zelf verder zouden verspreiden. Zo zouden ze zelf aantonen dat de linkerzijde stilaan helemaal van het padje is: wie gelooft nu oprecht dat het ok-gebaar racistisch is?

Koemelk

Het is een proces dat zich vaker afspeelt in de internetkringen van de alt-right: een symbool krijgt een nieuwe betekenis toebedeeld die zo absurd is dat je altijd kan beweren dat het een grap is. Ook een glas hagelwitte koemelk is daardoor niet zonder meer onschuldig op het internet. Het is een statement van mannelijkheid tegen groene geitenwollensokkentypes die sojamelk drinken. Sojamelk zit volgens die theorie immers vol vrouwelijke hormonen.

Het ok-gebaar werd gaandeweg steeds serieuzer genomen door de alt-right zelf. Journalisten van rechtse publicaties lieten zich op het spreekgestoelte in de persruimte van het Witte Huis fotograferen terwijl ze het gebaar maken. Het symbool verloor definitief zijn onschuld in maart 2019. In Nieuw-Zeeland vermoordde terrorist Brenton Tarrant 51 mensen in twee moskeeën in Christchurch. Toen Tarrant vervolgens in de rechtszaal moest verschijnen, maakte hij het gewraakte symbool.

De ADL heeft het nu opgenomen in haar databank met gekende haatsymbolen. Daarin zitten ook bekende neonazisymbolen als het getal 88. De achtste letter van het alfabet is ‘H’: 88 komt dus overeen met HH, ofte Heil Hitler. Ook de slogan ‘Diversity = White Genocide’ en het kenmerkende kapsel van terrorist Dylann Roof kregen donderdag een plek op de lijst. Roof schoot in 2015 negen Afro-Amerikanen dood tijdens een kerkdienst in South-Carolina.

“Dit zijn de nieuwste visitekaartjes van haat”, zegt de ADL. Context is alles, merkt de organisatie op: het ok-gebaar is niet altijd een verwijzing naar racistisch gedachtegoed, maar wel in extreemrechtse kringen. Het is een zelfbevestiging voor ingewijden. Opvallend is volgens de ADL alleszins wel dat nieuwe symbolen steeds vaker ontstaan op internetfora als 4chan, 8chan en Reddit.

“Sommige haatsymbolen zijn een kort leven beschoren, andere gaan een eigen leven leiden en worden middelen voor online trollen. We zijn waakzaam voor symbolen die potentieel vertonen om te overleven, en symbolen die van onlinegebruik opschuiven naar de echte wereld”, klinkt het.