Is het verstandig om fruitsap te geven aan jongeren?

MICHAEL SELS: ‘VERMIJD SUIKERRIJK FRUITSAP VOOR JE KINDEREN’

Hoofddiëtist Michaël Sels is bezorgd om het suikergebruik bij kinderen en jongeren. “We zien nu al meer kinderen met overgewicht. Dat spelen ze niet zomaar kwijt.” Dus geen ongezonde sappen op tafel, maar zorg wel voor gezonde alternatieven.

De Belgische Cardiologische Liga luidt de alarmbel. De gemiddelde Belg speelt elke dag 35 suikerklontjes naar binnen, en dat is de oorzaak van verschillende ziektes. Hun advies: denk twee keer na voor je je kind fruitsap geeft. ‘Wijs kinderen vooral op de voordelen die ze ondervinden van gezonde alternatieven’, zegt Michaël Sels. ‘Dat ze een mooie huid gaan krijgen.’

“Zwaarlijvigheid is een groot probleem. Zowat de helft van de volwassenen kampt er al mee. En de laatste jaren zien we ook alsmaar meer kinderen met overgewicht. De rol van suiker is daarbij niet te onderschatten. Uit onderzoek blijkt immers dat de oorsprong van veel ziektes al vroeg in het leven kan liggen, zelfs in de eerste duizend levens­dagen. Simpel gesteld: kinderen met overgewicht hebben negatieve gezondheidsvooruitzichten. Het is de basis voor diabetes, hart- en vaatziekten en andere kwalen. Daarom is het belangrijk om vroeg te handelen en niet te wachten tot ze groot zijn.

“Dat wil niet zeggen dat kinderen helemaal geen suikers meer mogen eten. Iedereen heeft ze nodig om er energie uit te halen. Maar laat dat dan natuurlijke suikers zijn – zoals in fruit, groenten of melk – en niet de toegevoegde suikers van fabrikanten. We zien patiënten die elke dag rode­bieten­sap drinken, omdat sporters dat doen. Bij anderen ruikt hun urine zoet naar sinaasappelsap door de vele voedingssupplementen die ze slikken. Deze patiënten zijn er heilig van overtuigd dat ze gezond bezig zijn. Maar de weegschaal geeft wel twintig kilo te veel aan.

“Fruit bestaat uit natuurlijke suikers, maar in sappen zijn ze te talrijk aanwezig. Heb je al iemand vijf sinaas­appels na elkaar zien eten? Waarschijnlijk niet. Dat is te veel. Maar als we appelsiensap drinken, doen we dat wel. Niemand is tevreden met het sap van één vrucht. En komt het sap van de fabrikant, dan is het vruchtvlees nog eens geperst tot een concentraat. Gevolg: nog meer suikers in je drankje. Bovendien zijn fruitsappen geen dorstlessers. Meestal blijft het dus niet bij één glas, omdat het dorstgevoel blijft.

Mooiere huid

“Daarom is het belangrijk om kinderen al op jonge leeftijd bewust te maken van gezonde voeding. Hoe we dat doen, bepaalt sterk wat ze ervan zullen leren. We zitten nu vast in een ‘minder-straatje’. Minder suikers, minder vet, minder vlees... En kinderen worden ook altijd gewezen op de gevolgen later. Ze kunnen overgewicht of diabetes krijgen. Misschien nog een hart- of vaatziekte erbij. Alsof de doorsnee 6- tot 18-jarige zich iets aantrekt van zulke verre­toekomst­scenario’s.

“Wijs kinderen liever op producten waar ze méér van mogen eten, zoals fruit en groenten. En ook positieve effecten op korte termijn helpen. Zeg: ‘Als je minder suikers eet, krijg je een mooiere huid’. Of: ‘Door gezond te eten, krijg je meer dan genoeg energie om uit te blinken in de sportles of de 10 Miles te lopen’. Zo krijg je jongeren wel gemotiveerd.

“En dan moet je als ouder voor alternatieven durven te kiezen. Die zijn er nu in overvloed. Koop water met een smaakje. Of maak het zelf. Tegenwoordig hebben de meeste kinderen toch een drinkbus. Je kan de inhoud makkelijk zelf opleuken met een stukje gember, wat takjes munt of een schijfje citroen. Idem voor een home­made icetea, maar meng er dan natuurlijk zelf niet te veel suiker door.” 

PIETER VERSTRAETE: ‘GEEF JONGEREN DE RUIMTE OM ZELF KEUZES TE MAKEN’

Pieter Verstraete, pedagoog aan de KU Leuven, stelt zich vragen bij de manier waarop de cardiologen hun boodschap verpakken. Vroeger mochten we fruitsap drinken, nu wordt alles in regels gegoten. ‘Het ruikt naar pedagogisering: kinderen kleinhouden.’

“Ik ben de laatste om te zeggen dat te veel suiker goed zou zijn voor een kind. De centrale boodschap van de cardiologen is absoluut belangrijk: het is de bron van verschillende hart- en vaatziektes. Daar bestaat wetenschappelijke consensus over.

“Fruitsap – en andere suikerproducten – zijn de grote boosdoener, horen we nu. Vroeger mochten we die gewoon naar binnen spelen. Zo hoor je oudere generaties vaak zeggen: ‘Wij aten dat ook. We zijn er niet dood aan gegaan.’ Ik denk dat we als opvoeders angstiger en onzekerder zijn geworden. We zijn de speelbal van allerlei regels die ons vanuit verschillende wetenschaps­disciplines worden opgelegd. De kern van het probleem gaat dus verder dan fruitsap of zoete cornflakes. Want voor wetenschappers is het makkelijk om te zeggen dat ouders nu moeten ingrijpen aan de ontbijt­tafel. Maar zo hou je kinderen bewust klein.

“Wij, historisch pedagogen, hebben daar een mooie term voor: pedagogisering. Van elk probleem willen ouders, leraren en opvoeders een leermoment maken. We móéten het handje van onze kinderen vasthouden op zoek naar het juiste antwoord. Kijk naar het nieuwe schoolvak burger­schaps­educatie. Dat moet jongeren begeleiden doorheen de multi­culturele crisis die we vandaag doormaken. Meer nog, het moet volgens de regels zoals ze van bovenaf worden opgelegd.

Familiaal probleem

“Toch moet je kinderen ook de ruimte geven om zelf te leren en keuzes te maken. Ze moeten kunnen proberen en experimenteren zonder continu in de gaten te worden gehouden door een ouder of professional. Dus laat kinderen fruitsap drinken bij het ontbijt, zelfs als die suikers bevat. Ze zullen er zelf wel iets uit leren.

“Is het bovendien niet belangrijker de vraag te stellen waarom suiker zo’n belangrijk onderdeel is van ons voedingspatroon, en zeker bij kinderen? Dan moeten we even terug in de tijd. Lange tijd werd gedacht dat we pas gelukkig konden worden in het hiernamaals. Pas sinds de 19de eeuw veranderde die visie: ook tijdens het leven kunnen we echt gelukkig zijn. En wat begon in die periode? Juist, de commercialisering. Sinds de commercie op volle toeren begon te draaien, wordt het geluk van kinderen gelinkt aan de mate waarin ze materiële dingen krijgen. Vroeger ging het dan vooral om speelgoed, boeken of teddy­beren. Nu gaat het om dure Lego, iPhones, en fruitsappen bij het ontbijt. Het zijn allemaal consumptiegoederen die ouders gebruiken om hun kroost – en zichzelf – gelukkig te laten voelen. Dat stopt overigens niet in de woonkamer. Ook de McDonald’s-verjaardags­feestjes en snoepjes­jacht tijdens Halloween passen in dat rijtje.

“Volgens mij wordt het suikerverbruik van kinderen nu te veel geïndividualiseerd. Het wordt als een familiaal probleem gezien, want ouders dragen de volledige verantwoordelijkheid over de consumptie van hun kroost. Maar zo eenvoudig is het niet. Ik zie ook een verantwoordelijkheid bij voedings­producenten, die de hunkering naar suiker in de hand werken. Idem voor de overheid, die een plicht heeft naar de bevolking toe. We hebben dan wel een suiker­taks, maar de wanhoopskreet van de Cardiologische Liga toont aan dat die aan een herziening toe is. Misschien zijn drastische maatregelen nodig, zodat we het welzijn van deze én volgende jonge generaties verzekeren.”