Direct naar artikelinhoud
Filmrecensie

‘Joker’: huiveringwekkend, ongemakkelijk en controversieel ★★★★☆

Joaquin Phoenix in ‘Joker’: op Oscar-koers in een donkere karakterstudie.Beeld AP

Als dan toch ooit een film over de meest beruchte superschurk ter wereld gemaakt moest worden, dan kon het maar beter Joker zijn: huiveringwekkend, ongemakkelijk en dus controversieel. Precies zoals de moorddadige clown het zelf graag zou zien.

Wat schuilt er achter de horrorlach van The Joker, ’s werelds bekendste comic book-antiheld? Een gapend gat van miserie en verdriet, als je Todd Phillips’ Joker mag geloven. Laat één ding duidelijk zijn: Joker is geen jolig avondje uit, wel een verpletterende karakterstudie van een zieke, eenzame man. Phillips en Phoenix portretteren hem als een gefaalde stand-upcomedian annex clown – te huur voor al uw kinderfeestjes! – met zware psychische problemen.

Arthur wordt geplaagd door hevige, compulsieve lachbuien die hem steevast in de problemen brengen. Phoenix slaagt erin ze tegelijk huiveringwekkend en diep tragisch te doen klinken. Als Arthur lacht, is het alsof hij een haarbal gaat uitbraken – of is het een enorme brok ingeslikt trauma? Hij voelt zich gefaald, ongeliefd, onzichtbaar. Pas wanneer hij voor het eerst met geweld terugslaat, voelt hij zich minder onbeduidend. De afdaling richting pure waanzin en chaos kan beginnen.

Verwrongen spiegelbeeld

Phillips plundert gretig uit Taxi Driver en The King of Comedy van Martin Scorsese – het groezelige Gotham van Joker lijkt zelfs verdacht veel op het New York van de seventies en eighties – maar slaagt er toch in de wereld anno 2019 een spiegel voor te houden: hij schetst een schrikwekkend beeld van een samenleving in chaos, waarin de ‘deplorables’ – in de film noemt een arrogante politicus hen ‘clowns’ – in opstand komen tegen de 1 procent, en gefrustreerde blanke mannen het recht in eigen handen nemen. Duidelijk te confronterend voor heel wat Amerikanen: zij zien de film liever als een gevaarlijk voorbeeld voor copycats dan als een verwrongen spiegelbeeld van de werkelijkheid.

Zoveel vlees er aan het verhaal hangt, zo weinig zit er nog rond de botten van Joaquin Phoenix: de acteur viel 23 kilo af en oogt vel over been. Niet het zoveelste voorbeeld van goeie marketing, wel de perfecte visualisering van een man die emotioneel uitgehongerd is. De Oscar-nominatie staat nu al klaar, en terecht. Phoenix’ fenomenale vertolking – ijzingwekkend en kinderlijk naïef tegelijk – kan zonder moeite naast die van Heath Ledger staan.

‘Joker’ speelt vanaf 2/10 in de bioscoop.