Reconstructie van de formatienacht: geen crisette, wel hoge decibels en vervelende pieptonen

Zondagavond, halftwaalf. De partijwoordvoerders stormen naar buiten. Een VRT-journaliste die buiten kampeert sms’t naar de woordvoerders dat er wilde geruchten de ronde doen dat er geen landing in zicht is. “We moeten dat ontkrachten of we zijn vertrokken”, beslissen ze snel. Jambon is na twee gemiste landingen deze keer zeker dat hij het tarmac haalt. Terwijl de woordvoerders het radionieuws van middernacht met het oor tegen de speakers beluisteren, onderhandelen de politici verder. 

De laatste inhoudelijke knopen hebben CD&V, Open Vld en N-VA dan al doorgehakt. De beperkte toegang tot de kinderbijslag voor nieuwkomers is daar één van. Die maatregel ligt moeilijk voor CD&V. De christendemocraten dragen de filosofie dat elk kind gelijk is hoog in het vaandel. Ook de discussie over het aantal godsdiensturen ligt gevoelig voor CD&V en ook daar wordt tot een deal gekomen. 

In het holst van de nacht buigen de drie partijen zich over het échte titanenwerk: de cijfers. “De cijfers moeten kloppen”, liet Gwendolyn Rutten zich meermaals ontvallen voor de deur. N-VA wilde de teugels wat laten vieren. “Want als Wallonië het evenwicht lost en geld opsoupeert, waarom moeten wij voor hen besparen?” Maar de artikels in de pers en de meningen van economen hebben de onderhandelaars wat opgejaagd. Een begroting in evenwicht tegen 2024 valt van tafel, 2021 is het nieuwe doel.

Over de besliste budgettaire ruimte wordt gebikkeld. Elke partij strijdt voor haar trofeeën. Voor Welzijn wordt 1,4 miljard extra uitgetrokken. De gok is dat CD&V dat departement zal claimen, waardoor CD&V die pluim zeker op haar hoed kan steken. Er wordt nog niet onderhandeld over bevoegdheden, maar de drie coalitiepartners denken toch al een stap verder. 

Geen vertrouwensbreuk

Een keer of drie vindt Jambon het nodig om de centrale werkgroep te ontbinden en apart met de voorzitters te praten. Het plaatje zit al in zijn hoofd. Maar de puzzelstukjes moeten op het juiste moment op hun plaats vallen. Het is een onderhandelingstechniek die hij kopieerde van onder meer Charles Michel. 

De andere onderhandelaars proberen scherp en fris te blijven. Bij N-VA leggen Lorin Parys, ‘sherpa’ Sven De Neef, Bart De Wever en Ben Weyts een kaartje. “21 euro schuld aan De Wever na het kleurenwiezen”, grapt Parys. Rutten gaat een frisse neus halen, via de parking ontsnapt ze aan de journalisten. Crevits en Beke zoeken ook een veilige route naar buiten en laten per ongeluk het alarm van een deur afgaan. Ook de bewaker krijgt het alarm niet stil en dempt het met servetten. Het gepiep gaat een hele nacht door. Maar aan de onderhandelingstafel merken ze daar niets van. 

De decibels gaan aan tafel wel een aantal keren de hoogte in, maar tot een echte crisette komt het niet. Niemand loopt weg van tafel. Toch zondag niet. Vrijdagavond stapten Bart Somers en Rutten wel boos op. “Het ging niet over iets fundamenteels. Naar aanleiding van de Vlaamse canon laaide de discussie over ideologische en religieuze symbolen hoog op. Je weet hoe dat dan soms kan verlopen in discussies.”

Maar op geen enkel moment is er echt een vertrouwensbreuk. “Dat komt omdat Jambon heel hard heeft ingezet op vertrouwen”, zegt een toponderhandelaar van een andere partij. “Hij hanteerde een hoffelijke debatstijl. Als iemand zijn mening ventileerde, luisterde hij. En hij liet zich niet opjagen. Dat hij de symbolische septemberverklaring zou missen, zal wel even door zijn hoofd geflitst hebben. Maar hij zag het grotere plaatje.” 

Bij het ochtendgloren cirkelt er tot verrassing van de journalisten – die gingen slapen – geen witte rook uit de schoorsteen. Maar in het Errerahuis is de finish wel in zicht. Bij koffiekoeken worden de allerlaatste eindjes aan elkaar geknoopt. Om iets na 7 uur horen de woordvoerders applaus uit de zaal. Na 21 uur doorwerken is er eindelijk een deal. Er wordt op de schouders geklopt en gekust. Er heerst euforie. “De kus van De Wever na de onderhandelingen was meer van harte dan ervoor”, lacht een onderhandelaar. Jambon strekt de verkrampte benen en stapt buiten als ‘een moe maar tevreden man’.  (IVDE/ARA)