Johnson dient ultiem brexitvoorstel in, en dreigt: “We stappen op 31 oktober uit EU, wat er ook gebeurt”

Op het Conservatieve partijcongres vandaag gaf Johnson nog weinig prijs over zijn “finaal aanbod”. Hij begon zijn speech vanmiddag met een bedankje aan zijn voorganger Theresa May. Ook bedankte hij haar man Philip May voor zijn ‘tomeloze geduld’. “De treurige waarheid is dat stemmers in dit land meer te zeggen hebben over het programma ‘I’m a Celebirty’ dan over The House of Commons, die weigert Brexit te volbrengen”, haalde hij uit naar het Britse parlement. “Laten we Jeremy Corbyn naar de ruimte sturen, waar hij thuishoort”, volgde op het einde een sneer richting de oppositieleider.

Volgens Johnson is zijn voorstel, “de laatste kans” voor Europa. De reactie van de politieke leiders op het plan van Johnson is cruciaal voor het voortbestaan van het plan. ‘Let’s get brexit done’, zei hij meerdere malen. “Voor ál die miljoenen brexit-stemmers. En voor mijn moeder, die ook ‘leave’ heeft gestemd.” En zo hield Johnsons speech meer een portie peptalk in dan zijn langverwachte definitieve voorstellen aan de EU.

Johnson vervolgde zijn toespraak door te zeggen dat er “ernstige gevolgen” zullen zijn voor het vertrouwen in onze democratie als de Brexit wordt uitgesteld tot ná 31 oktober. Daarnaast beloofde hij dat er geen douanecontroles zullen plaatsvinden aan de grens met Noord-Ierland. Dat was het meest concrete dat Johnson te zeggen had.

De Britse regering maakte later op de dag Johnsons brief aan Juncker, met daarbij een toelichting op zijn plannen, openbaar. Het protocol over Noord-Ierland dat dit juridisch moet regelen blijft vooralsnog geheim.

Johnson wil voor het hele Ierse eiland een zone met dezelfde regels voor alle goederen zodat het handelsverkeer zonder controles kan doorgaan. Het Noord-Ierse parlement moet instemmen met die regeling, aldus Johnson. Hij herhaalt dat er geen controles komen aan of vlakbij de 500 kilometer lange landgrens tussen (het Britse) Noord-Ierland en EU-land Ierland. Het vredesakkoord van 1998, waarin onder meer de grens werd opengesteld om een einde aan de conflicten tussen katholieken en protestanten te maken is prioriteit, aldus Johnson. Ook voor de EU is dat een absolute voorwaarde voor een brexitdeal.

Na de eerder afgesproken overgangstermijn tot december 2020 stapt het Verenigd Koninkrijk inclusief Noord-Ierland uit de Europese douane-unie.

Juncker bevestigde aan Johnson dat de Commissie de juridische teksten van Londen “objectief” gaat bestuderen. “De EU wil een akkoord. We blijven verenigd en zijn bereid om de klok rond te werken om dit te realiseren, zoals we dat al drie jaar zijn”, zo luidt het in de mededeling.

De Duitse bondskanselier Angela Merkel en de Nederlandse premier Mark Rutte stelden in een eerste reactie dat ze de Britse voorstellen “nauwkeurig zullen bestuderen”. “We vertrouwen op Michel Barnier (de Europese hoofdonderhandelaar, nvdr) en we zullen er later opnieuw over praten”, zei Merkel op een persconferentie met Rutte. De bondskanselier beklemtoonde nogmaals hoe belangrijk het is dat de 27 andere lidstaten “verenigd” blijven in de onderhandelingen met Londen.

In Noord-Ierland zelf reageren de politieke partijen verdeeld. De DUP, dat aanleunt bij de Britse conservatieven en sterk gehecht is aan de band met Groot-Brittannië, is positief en moedigt een akkoord op basis van de Britse voorstellen aan. Sinn Fein, dat ijvert voor de Ierse hereniging, merkt dan weer op dat de DUP de facto een veto zou krijgen over de afstemming van Noord-Ierse regels op de Europese. “De DUP zal dat veto niet krijgen”, betoogde leider Michelle O’Neill.

Het vertrek van het VK is voorzien op 31 oktober. Raken Europeanen en Britten het alsnog eens over een echtscheidingsakkoord, dan treedt een overgangsperiode tot eind 2020 in werking. In die periode blijven de Britten nog in de douane-unie en de eenheidsmarkt, maar zijn ze niet meer vertegenwoordigd in de Europese instellingen. Komt er geen akkoord, dan dreigt eind deze maand een ongeordend vertrek, dat volgens Britse regeringsdocumenten tot chaotische taferelen kan leiden. 

De leider van de Brexit Party, Nigel Farage, is tegen het brexitvoorstel dat Johnson indiende. “Het is alsof je je hoofd in de bek van een krokodil steekt en hoopt dat alles goed gaat”, beschrijft Farage de situatie. Farage was het gezicht van de leave-campagne en is voor een brexit. “Het voorstel geeft geen garantie dat we de douane-unie daadwerkelijk verlaten. Alle toekomstige handelsovereenkomsten kunnen alleen worden goedgekeurd bij de gratie van de Europese Unie”, schreef Farage op Twitter.

Ondertussen zou Downing Street 10 van plan zijn om het Britse parlement volgende week opnieuw op te schorten, ditmaal slechts voor drie dagen. Verwacht wordt dat Johnson vandaag de Queen om een normale ‘prorogation’ zal vragen, zodat haar speech kan plaatsvinden op maandag 14 oktober.

“Deze keer zal alles volgens het boekje gebeuren”, zegt een minister aan The Sun. De opschorting zal de premier de nodige tijd geven om zich voor te bereiden op de EU-top van 17 en 18 oktober, aldus de krant nog. Vorige week besliste het Britse Hooggerechtshof dat de lange opschorting van het parlement onwettig is.