Langverwacht brexitvoorstel van Johnson is voor Europa ‘stap vooruit’, maar ‘niet voldoende’

De komende twee weken moet alles op alles worden gezet om een akkoord over een ordelijk vertrek te bereiken. Johnson wil een deal vóór 17 oktober, de datum voor de komende EU-top. De andere 27 landen zijn blij dat de Britse premier eindelijk een voorstel – inclusief een wetstekst – heeft gepresenteerd. Tot nog toe kwam Johnson alleen met korte non-papers. Maar de inhoud is verre van voldoende voor de EU.

Johnson doopte zijn plan een “eerlijk en redelijk compromis”. Als er nu geen akkoord mogelijk is, zou dat getuigen van “mislukt staatsmanschap waarvoor we allemaal verantwoordelijk zijn”, schreef hij aan Juncker. “Onze voorgangers stonden voor hetere vuren”, aldus de premier.

Hybride status 

In zijn compromis krijgt Noord-Ierland (dat met Groot-Brittannië uit de EU gaat) een hybride status: het zal tijdens een overgangsperiode de EU-regels blijven volgen. Het alternatief, zo waarschuwde Johnson op het Conservatieve partijcongres, is een No Deal: dan vertrekt het Verenigd Koninkrijk op 31 oktober zonder akkoord uit de EU, een stap die tot chaos en economische malaise kan leiden.

Brusselse diplomaten werden woensdagavond door EU-brexitonderhandelaar Michel Barnier bijgepraat over de plannen. “We gooien de deur niet dicht, maar we zijn er niet”, zei een van hen na afloop. Niet acceptabel voor de EU is dat het Noord-Ierse parlement in Johnsons plannen eenzijdig de EU-regels alsnog terzijde kan schuiven. Ook heeft Londen volgens Brussel geen adequate oplossing voor de douanecontroles die nodig blijven tussen het Verenigd Koninkrijk en de EU, ook op de lange termijn. Johnson schermt met technologische oplossingen waar de EU bezorgd is voor smokkel en aantasting van de interne markt.

Nodeloze bureaucratie

Niet verrassend werd Johnsons plan positief ontvangen door de Democratic Unionist Party, de pro-Britse partij van Noord-Ierland. Afwijzend was de reactie van het Noord-Ierse bedrijfsleven, dat veel nodeloze bureaucratie verwacht. Ook de pro-Ierse nationalisten hebben problemen, hoe onzichtbaar de door Johnson beoogde hightech-grens tussen Ierland en Noord-Ierland ook zal zijn.

Verder is de vraag of dit akkoord door het Britse Lagerhuis komt. Oppositieleider Jeremy Corbyn heeft al negatief gereageerd. Bovendien leeft Johnson op voet van oorlog met de volksvertegenwoordigers.

Het vierdaagse partijcongres van de Britse regeringspartij dat woensdag in Manchester begon, stond in het teken van de brexit. ‘Get Brexit Done’ was het motto, het wachtwoord voor de wifi en het klonk zes keer tijdens de drie kwartier durende toespraak van Johnson.

Uit de tientallen debatten bleek de afgelopen dagen dat de meeste congresgangers een No Deal verwelkomen. Voor Johnson is het nu zaak te laten zien dat hij er alles aan heeft gedaan om de deadline te halen, zodat hij de schuld voor het missen ervan kan leggen bij de Lagerhuisleden, de rechters en, niet te vergeten, de Europese Unie. Dat is cruciaal om zich te wapenen bij het ‘verraad’-verwijt waar de Brexitpartij van Nigel Farage mee zal komen bij een verkiezingscampagne.

De toespraak maakte duidelijk dat Johnson met zijn gedachten bij verkiezingen is. Hij prees alle terreinen waar zijn landgenoten in uitblinken, ondertussen de oppositie bespottend. Bij zijn lofzang over de Britse ruimtevaarttechnologie stelde hij voor om Corbyn als testpersoon de ruimte in te schieten.

“Er moeten snel verkiezingen komen”, beweerde de 50-jarige congresganger Karl Arthur, een spoormedewerker uit Selby, “want pas met een meerderheid zijn zijn handen vrij.” De 17-jarige student Max Booth uit Liverpool verheugde zich op de zonnige hoogvlakten die Johnson al jaren belooft. “In de toespraak waren zoveel goede ideeën te horen: meer politieagenten, meer ziekenhuizen, dat soort dingen.” Op zijn colbert prijkte een speldje. ‘Boris is Making Britain Great Again’ stond erop.