Donald Trump blijft schelden. Is dat een slimme strategie?

Voor de mensen die nog steeds denken dat Donald Trump op de een of andere manier in toom gehouden wordt door Witte-Huismedewerkers of partijgenoten of familieleden moet het donderdag toch echt duidelijk zijn geworden.

Voor zijn gereedstaande helikopter op het gazon van het Witte Huis kreeg de Amerikaanse president wederom de vraag voorgelegd die hij een dag daarvoor niet had willen beantwoorden. Wat wilde hij dat Oekraïne zou doen, met de Bidens?

“Ze moeten de Bidens onderzoeken”, zei Trump, “want hoe doet dat bedrijf, dat net gevormd is, en al die bedrijven, als je kijkt naar, en trouwens, hetzelfde, China! zou een onderzoek moeten starten naar de Bidens, want wat in China is gebeurd is bijna net zo erg als wat er is gebeurd met, eh, Oekraïne.”

Daarmee zei Trump zomaar in de buitenlucht iets wat hij twee maanden geleden alleen nog binnenskamers zei, in een telefoontje aan de Oekraïense president Volodymir Zelenski, een telefoontje dat vervolgens op aandringen van medewerkers diep werd weggestopt in de elektronische krochten van het Witte Huis, en dat pas naar buiten kwam nadat een klokkenluider er melding van had gemaakt.

Erop en erover

Het past in het typische Trump-patroon: erop en erover. Twee weken geleden noemde Trump de onthulling over het telefoongesprek nog ‘nepnieuws’. Nu doet hij dus openlijk een vergelijkbaar verzoek aan een ander land om een politieke opponent te onderzoeken.

Een woordvoerder van Joe Biden vergeleek het moment donderdag met de ‘Rusland, als je luistert’-oproep van Trump in juli 2016, om de e-mails van zijn Democratische tegenstrever Hillary Clinton te vinden. Een paar uur later begon een Russische hack-aanval op de computers van de Democratische partij.

Maar daar is hij ook mee weggekomen. De schaamteloosheid om precies dat te zeggen wat hij niet zou mogen zeggen, is voor Trump een vorm van bescherming. “Is er iemand dom genoeg te denken dat ik iets ongepasts zou zeggen als ik weet dat er tientallen mensen meeluisteren?”, vroeg hij retorisch om zijn telefoontje aan Zelenski te rechtvaardigen. Trump is de vleesgeworden vlucht vooruit.

De hele manier waarop Trump met Oekraïne-gate omgaat past precies in zijn presidentschap tot dusver, een presidentschap dat voor hem bijzonder succesvol is, als je een succesvolle politieke carrière definieert als het talent om te blijven zitten waar je zit. Er zijn vijf steeds terugkerende elementen waarmee hij zich verweert tegen aantijgingen van machtsmisbruik, corruptie of het verzaken van zijn grondwettelijke plichten.

Altijd naar de ander wijzen

Allereerst het overkoepelende element: het contra-narratief. Wat hij ook heeft gedaan, het is de altijd de andere partij die fout/corrupt/ondemocratisch is. Vaak worden de wapens omgekeerd. Tijdens het onderzoek naar de Russische inmenging in de verkiezingen maakte Trump juist dat onderzoek verdacht, en nu is de dreigende impeachment-procedure weer een ‘staatsgreep’. In dit spiegelpaleis hoeft niemand te worden overtuigd van de waarheid – als de weg naar de uitgang maar uit zicht verdwijnt.

Ondersteunende elementen zijn leugens (‘Wie heeft de klokkenluidersregels veranderd!?), scheldwoorden (‘lowlife’ Adam Schiff, de leider van het impeachment-onderzoek), krachttermen (‘BULLSHIT’), verdachtmakingen (Schiff zou de klokkenluidersklacht zelf hebben opgesteld) en slachtofferschap (“Er is geen president in de geschiedenis van dit land die zo slecht behandeld is als ik”), meestal in een zichzelf versterkende mix.

Is dat strategie? Een strategie veronderstelt een keuze, een besluit om een bepaalde richting in te gaan. Trump heeft geen keuze, Trump heeft een karakter. En dat is uitermate geschikt om zich te verweren tegen de crises die hij zelf veroorzaakt, zo is de afgelopen drie jaar gebleken.

Geen ‘volwassenen in de kamer’ meer

Het verschil met eerdere crises is dat de zwakke tegenkrachten die er in het begin nog waren – stafchefs Reince Priebus en John Kelly, ministers Jim Mattis en Rex Tillerson, nationale-veiligheidsadviseurs H.R. McMaster en, tot op zekere hoogte, John Bolton – zijn vertrokken. Er zijn geen “volwassenen in de kamer” meer, die Trump, bij aanvang van zijn presidentschap nog wat onzeker, vertellen wat een president normaal gesproken doet, in gegeven omstandigheden. Het is nu Trump die bepaalt wat normaal is.

De kabinetsleden om hem heen zijn loyale medestanders geworden. Mike Pompeo (Buitenlandse Zaken), William Barr (Justitie) en vice-president Mike Pence hielpen hem bij de ouvertures richting Oekraïne. Barr zit in Italië om te zoeken naar de oorsprong van het Rusland-onderzoek. Pompeo ondervraagt 150 medewerkers op zijn ministerie over de server van Hillary Clinton tien jaar geleden. Steven Mnuchin (Financiën) houdt de vrijgave van Trumps belastingaangiften tegen.

Van Republikeinse volksvertegenwoordigers is ook nog weinig vernomen, behalve van Mitt Romney en een enkele afgevaardigde. Senator Lindsey Graham, die Trump ooit een jackass noemde, is als verdediger van de president het gezicht van zijn partij geworden. “Het lijkt me allemaal een politiek opzetje”, zei hij zondag tegen CBS. “Dit is bedrog.”

Let Trump be Trump, was het fameuze motto van Trumps campagnemanager Corey Lewandowski in 2016. Het is een leidraad die niet meer op de president alleen slaat. Laat de hele regering maar Trump zijn.