Alfred-Wegener-Institut / Esther Horvath (CC-BY 4.0)

"Grootste poolexpeditie aller tijden": honderden wetenschappers laten zich invriezen op de Noordpool

Het wordt de grootste Noordpoolexpeditie aller tijden genoemd. Honderden wetenschappers uit 17 landen laten zich invriezen op de Noordelijke IJszee, op het Duitse onderzoeksschip Polarstern. Het is de bedoeling dat het schip een jaar lang met het ijs en de stroming meedrijft. Doel: het klimaatproces op de Noordpool in kaart brengen, om betere voorspellingen te kunnen doen over de opwarming van de aarde. De Noordpool is het gebied waar de klimaatopwarming zich het meest en het snelst laat opmerken.

De Polarstern is het paradepaardje van het Alfred Wegener Institut voor polair en marien onderzoek in Duitsland. Een stevige ijsbreker van 120 meter lang en 12.000 ton zwaar die bestand is tegen temperaturen tot - 50 graden. Perfect uitgerust voor onderzoek in de poolgebieden dus. Het kan met gemak door ijs van 1,5 meter dik klieven. Dikker ijs, tot 3 meter, kan het schip breken door het kapot te stoten.

Aan boord is plaats voor 124 opvarenden, bemanningsleden die het schip draaiende houden, maar ook wetenschappers. Er zijn 9 laboratoria waar ze biologisch, geologisch, geofysisch, glaciologisch, chemisch, oceanografisch en meteorologisch onderzoek kunnen doen. Per expeditie worden de laboratoria aangepast aan de vragen en noden van de wetenschappers.

De Polarstern wordt momenteel ingezet voor wat de grootste Noordpoolexpeditie aller tijden genoemd wordt: MOSAiC. Dat staat voor  Multidisciplinary drifting Observatory for the Study of Arctic Climate. Vrij vertaald komt het erop neer dat het schip een drijvend observatorium voor klimaatonderzoek in het Noordpoolgebied wordt. En daarvoor laten honderden wetenschappers uit 17 landen zich een jaar lang invriezen in het ijs.

Drijvende ijsschots

Twee weken geleden vertrok de Polarstern uit de haven van Tromsø, in Noorwegen, richting Noordelijke IJszee. Op zoek naar een geschikte locatie om zich te laten invriezen. En dat was geen sinecure. Nergens ter wereld is de opwarming van de aarde zo goed merkbaar als in het Noordpoolgebied. Het ijs smelt er sinds de jaren 70 al, en veel sneller dan wetenschappers hadden gedacht.

De Noordpool heeft er een warme zomer op zitten, waardoor de jaarlijkse aangroei van poolijs opnieuw erg beperkt is. En het aangegroeide ijs is ook erg dun. Er werden andere ijsbrekers, satellieten en helikopters ingezet om de meest geschikte plek te vinden voor de Polarstern om zich te laten vastvriezen. Uiteindelijk werd gisteren een drijvende ijsschots van 2,5 op 3,5 kilometer geselecteerd, op 85 graden noorderbreedte en 137 graden oosterlengte.

"Na een korte maar intensieve zoektocht hebben we onze thuis voor de komende maanden gevonden", zegt professor en expeditieleider Markus Rex. "Het is misschien niet de meest perfecte ijsschots, maar het is de beste in dit deel van de Noordpool, en de werkomstandigheden zijn beter dan dat we konden verwachten na een warme zomer."

Bekijk de beelden van het vertrek van de Polarstern in Tromsø op 20 september hier en lees verder onder de video:

Videospeler inladen...
Alfred-Wegener-Institut / Esther Horvath (CC-BY 4.0)
Alfred-Wegener-Institut / Esther Horvath (CC-BY 4.0)

Poolnacht

Voorlopig drijft de ijsschots nog zo'n 10 kilometer per dag in verschillende richtingen. Met de poolwinter in aantocht neemt de temperatuur de komende tijd nog een forse duik, tot -50 graden. Uiteindelijk zal het schip volledig ingesloten worden door poolijs.

De wetenschappers bouwen nu hun onderzoekscentrum uit naast het schip. Een drijvend laboratorium op het ijs, met instrumenten en meetstations op verschillende plaatsen, soms kilometers ver. De meest verafgelegen stations liggen op een afstand van 50 kilometer. Ze moeten haast maken: eind deze maand begint de poolnacht, oftewel de winter op de Noordpool. Dat betekent dat het er maandenlang pikkedonker zal zijn. Nu al is het in het gebied alleen nog maar rond de middag schemerig.

(tekst gaat verder onder de foto)

Alfred-Wegener-Institut / Esther Horvath (CC-BY 4.0)

Noordpool over enkele tientallen jaren ijsvrij in de zomer?

De MOSAiC-expeditie, waaraan Duitse, Britse, Amerikaanse, Russische en Nederlandse wetenschappers deelnemen, wil een volledig beeld scheppen van hoe het klimaatsysteem op de Noordpool werkt. Het ijs, de oceaan, de atmosfeer, de dieren die er leven, alles zal onderzocht en bestudeerd worden. En dat is van belang om betere voorspellingen te kunnen doen over de opwarming van de aarde.

Geen ander gebied op aarde warmt zo snel op als de Noordpool. Tijdens het koudeseizoen (oktober tot mei) gaat de opwarming er drie keer sneller dan de rest van het noordelijk halfrond. Dat bleek eerder dit jaar uit een omvangrijke analyse van gegevens tussen 1971 en 2017. In concrete cijfers betekent dit dat de gemiddelde jaartemperatuur in 2017 met 2,7 graden Celsius was gestegen tegen over 1971 (ter vergelijking: wereldwijd zitten we nu aan ongeveer 1 graad, maar dan wel over ruim 100 jaar bekeken). In het koude seizoen gaat het over 3,1 graden, in het warmere seizoen (juni-september) over 1,8 graden.

Sommigen voorspellen dat de Noordpool over enkele tientallen jaren al in de zomer volledig ijsvrij zal zijn. Dat zou enorme gevolgen hebben voor het klimaat wereldwijd. De wetenschappers willen met hun onderzoek betere klimaatmodellen maken, waardoor ze beter kunnen voorspellen wat er zou kunnen gebeuren en op welke termijn.

We begrijpen de processen die op de Noordpool spelen niet. We zijn nog nooit in staat geweest om die het hele jaar door te bestuderen.

Expeditieleider Markus Rex

"De huidige klimaatmodellen zijn hoogst onzeker over hoe de opwarming zich de komende jaren zal manifesteren", vertelde professor en expeditieleider Markus Rex voor de start van de missie aan de BBC. "We hebben geen solide voorspellingen voor de Noordpool, de reden is dat we de processen die daar spelen, niet goed begrijpen. We zijn nog nooit in staat geweest om die het hele jaar door te bestuderen. En al helemaal niet in de winter, wanneer het ijs op zijn dikst staat en we er niet door kunnen met onze onderzoeksschepen."

Poolnacht, kou en ijsberen

De wetenschappers zullen een jaar lang meedrijven met de stroming, richting Atlantische Oceaan, om rond oktober 2020 weer los te komen, tussen Groenland en Spitsbergen.

De onderzoeksteams aan boord van de Polarstern zullen elke drie maanden worden afgelost. In totaal zullen zo'n 600 wetenschappers een tijdje op het schip verblijven. Naast een massa meetinstrumenten heeft het schip dan ook enorme voorraden aan voedsel en medicijnen mee. Tussendoor zal de Polarstern bevoorraad worden via ijsbrekers. En als dat niet meer lukt, als het ijs te dik is, via helikopters.

Naast de poolnacht en de kou, zullen ze ook moeten oppassen voor ijsberen. Als wetenschappers zich naar de verste meetstations begeven, zullen ze dan ook begeleid worden door bewakers.

Meer weten?

U kunt het onderzoek volgen via Twitter (@MOSAiCArctic) and Instagram (@mosaic_expedition), onder de hashtags #MOSAiCexpedition, #Arctic and #icedrift. U kunt ook terecht op de website www.mosaic-expedition.org. Via een applicatie op de website kan je de drijfroute van de wetenschappers en het schip rechtstreeks volgen.

De verwachte route van het schip:

Meest gelezen