Een Delhaize in een kerk? ‘Dit is onze Notre-Dame, blijf eraf!’

“Het gebouw heeft een ziel. En het Gentse stadsbestuur wil dat maar niet zien en er iets commercieels van maken. Ik vind het vreselijk.” Het ging er bij momenten heel emotioneel aan toe, maandagavond tijdens de commissievergadering in het Gentse stadhuis. Daar werden de plannen van supermarktketen Delhaize voor de Sint-Annakerk voorgesteld.

Er komen – kort gezegd – een markthal, een wijnbar en een restaurant. Het voorste deel van de kerk blijft toegankelijk voor iedereen. En de, door de buurt gevreesde, appartementen naast de kerk komen er niet. Aan de monumentale voorgevel komt wel een banner van Delhaize te hangen. Delhaize engageert zich ook om de buurt erbij te betrekken en het historisch gebouw zoveel mogelijk te respecteren.

Dat de stad weinig andere keuze heeft, lichtte schepen voor Stadsontwikkeling Sami Souguir (Open Vld) voor de zoveelste keer toe. Want de Sint-Annakerk is kwetsbaar. Er is goed 6 miljoen euro nodig voor de renovatie en nog eens tussen 100.000 en de 200.000 euro per jaar aan onderhoud. Geld dat de stad, die eigenaar is van de Sint-Annakerk, naar eigen zeggen niet kan en wil betalen. Schepen Souguir benadrukte dat de stad zich in het plan van Delhaize kan vinden, maar dat er nog geen definitieve beslissing is. Die is voor de gemeenteraad eind oktober. Al is de kans quasi nihil dat die het plan nog wegstemt.

Op de publiekstribune van de raadzaal was gemor te horen. Een groep burgers, die zich de actiegroep SOS Sint-Anna noemt, probeert al maanden uitgelegd te krijgen waarom ze niet akkoord gaat met het plan om een commerciële speler toe te laten in een juweel als de Sint-Annakerk. Een boodschap die telkens weer in dovemansoren valt. “De Sint-Annakerk is onze Notre-Dame”, legt een lid van de actiegroep emotioneel uit. “Het is een kerk met iconische waarde, voor wie het wil zien. Mensen houden van deze kerk.”

Het is ook een misvatting dat het vooral gelovigen zijn die protesteren, benadrukt de actiegroep. Die vormen slechts een minderheid. De groep bestaat uit christenen, kunstminnende burgers, bezorgde buurtbewoners en zelfs moslims. Ze krijgen de steun van heel wat kunstenaars, zoals de Belgisch-Russische violist Mikhail Bezverkhni, die er dagelijks een concert geeft. De actiegroep zelf telt enkele tientallen leden, maar hun protestacties brachten de afgelopen maanden telkens duizenden Gentenaars op de been.

Hippe food market

De actievoerders begrijpen het niet. “Je merkt toch dat de Gentenaar dit niet wil. En bovendien kan niemand ons uitleggen waarom er zo nodig nog een markthal moet komen in een buurt waar je geen twintig stappen kunt zetten zonder een voedingswinkel of een supermarkt tegen te komen.” Sommigen verwijzen ook naar de Holy Food Market, een markthal in de voormalige Baudelokapel waarmee Gent al zijn hippe food market heeft.

Volgens Mieke Felix, kunsthistorica en lid van de actiegroep, wil de stad Gent in het Sint-Annadossier iets heel belangrijks niet onder ogen zien. “De stad kijkt er naar alsof het hier enkel om een hoop stenen gaat, zonder enig respect te tonen voor de betekenis van het gebouw. De stad ziet Sint-Anna gewoon als één van de 17 Gentse kerken waarvan eerder besloten is dat die een herbestemming zullen krijgen. Maar de Sint-Annakerk is niet te vergelijken. Voor veel mensen is dit gevoelsmatig een belangrijk gebouw. Ze zijn er getrouwd, werden er gevormd of werden gewoon geraakt door haar schoonheid. De Sint-Annakerk kon dat als geen ander, mensen raken.”

Voor de actievoerders kan een herbestemming wel degelijk en zijn er alternatieven zat. Een stilteplek bijvoorbeeld of een plaats voor muziek en beeldende kunst.  “Maar een sacraal oord offeren op het altaar van de platte commercie, dat kan volgens ons niet.”

Best bewaard geheim

Naast de gevoelsargumenten zijn er overigens ook andere, rationelere te bedenken om Sint-Anna te vrijwaren. Het is een uniek 19de-eeuws bouwwerk van Louis Roeland, die naast de Sint-Annakerk ook het oude Justitiepaleis, de Opera en de Aula van de universiteit bouwde. De Sint-Annakerk wordt weleens het best bewaarde geheim van Gent genoemd. Je moet er ooit binnen geweest zijn om het bouwwerk écht te kunnen appreciëren. De eclectische stijl en vooral het feit dat de kerk van vloer tot gewelf beschilderd is, geven het geheel een uitzonderlijke sfeer.

Voor de stad Gent was de Sint-Annakerk de jongste jaren uitgegroeid tot een echt koppijn-dossier. Want hoe ‘herbestem’ je een kerk als Sint-Anna, waar zoveel gevoelens rond zijn en waar zowat alles aan beschermd is? Tot de beuk in de tuin toe. Toen de stad de kerk vorig jaar officieel te koop stelde, meldden zich wel tal van kandidaten. Van cultuurhuizen, hogescholen tot zelfs – tot grote verbijstering van vele Gentenaars – Studio 100. Een jury, samengesteld uit de stadsbouwmeester en enkele experts, moest zowat alle voorstelen afkeuren wegens niet realiseerbaar, financieel niet haalbaar of te ingrijpend voor het gebouw. Het enige haalbare voorstel dat overbleef was dat van Delhaize.