Gaan Belgische IS-gevangenen ontsnappen in het Syrische tumult?

 “De Belgische regering volgt de situatie op de voet”, meldt minister van Justitie Koen Geens (CD&V). Hij reageert daarmee op uitspraken van OCAD-topman Paul Van Tigchelt. Die had dinsdagavond gewezen op het risico dat Belgische Syriëstrijders zouden profiteren van de chaos bij een Turkse invasie om te ontsnappen.

Op dit moment zitten er minstens 17 mannen, 35 vrouwen en 68 kinderen met een Belgische link opgesloten in kampen van de Syrische Democratische Strijdkrachten. Een aantal gevangenissen met mannen zouden zich in de bewuste veiligheidszone bevinden. Voor de kampen met vrouwen en kinderen is het anders: het kamp Al Hol ligt een stuk buiten de zone, maar Al Roj en Ain Issa liggen op de rand. In het noorden van Syrië bevinden zich ook verschillende vluchtelingenkampen. Deze nieuwe strijd zou hen mogelijk kunnen dwingen om opnieuw op te vlucht te slaan. Waarnemers ter plekke maken al melding van vluchtelingenstromen die op gang komen.

‘Onder controle’

Als de IS-strijders in handen komen van Turkije, dan zullen de Europese jihadisten wellicht terugkeren naar Europa. “We willen hen terugsturen naar hun thuislanden”, zo zei de Turkse president Recep Tayyip Erdogan. Maar wat als de SDF beslissen om hen vrij te laten? Of als ze kunnen ontsnappen in het tumult die zo'n oorlog met zich meebrengt? De afgelopen maanden was er al sprake van toenemende spanningen in de kampen door een aantal IS-vrouwen die zich groepeerden. Er werden ook verschillende ontsnappingen gemeld. 

Het is dan wel een pak moeilijker dan vroeger om met terreurplannen vanuit Syrië naar Europa te reizen, maar, zo zei ook OCAD-baas Van Tigchelt, het is “niet onmogelijk”. Hij leek er voorstander van om hen in België te vervolgen, berechten en op te sluiten, omdat dat het voordeel biedt dat we ze dan hier “onder controle” hebben. Als ze in Irak berecht worden, en velen daar na verloop van tijd ook zouden vrijkomen, is die controle er niet. 

“De directeur van het OCAD heeft zich gisterenavond op Terzake niet uitgesproken tegen een berechting in Irak, een piste die verder wordt onderzocht door België, in een Europees kader, met respect voor de mensenrechten”, reageert het kabinet-Geens. “De directeur heeft er wel op gewezen dat de gewijzigde situatie ook een impact kan hebben op de situatie van de Syriëstrijders ter plaatse.” Ook het lot van de kinderen is onzeker.

Te laat

Op vraag van België, Frankrijk, Duitsland, Polen en Groot-Brittannië komt morgen de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties samen voor een spoedzitting over het Turkse offensief in het noorden van Syrië. De EU-landen waarschuwen dat het offensief de regio nog meer zal destabiliseren en de weg vrijmaakt voor terreurgroep IS om zich opnieuw te profileren.

Gezien de rekrutering van IS in de kampen, is dat niet uit de lucht gegrepen. Bovendien valt te vrezen dat de terreurgroep sowieso aan een herrijzenis bezig is. Het berichtte vandaag over drie aanvallen in de buurt van Raqqah, waarbij tientallen doden en gewonden vielen. De aanvallen waren specifiek gericht op de SDF, dat dus op twee fronten zal moeten vechten. Volgens Amaq, het persbureau van IS, gaat het om een vergelding voor de manier waarop IS-leden behandeld worden in de SDF-kampen. In september riep IS-leider al-Baghdadi zijn strijders nog op in een boodschap om de IS-leden te bevrijden. 

Met de eerste Turkse bombardementen lijkt de discussie over berechtiging in Irak, volgens Europese standaarden, of overbrenging naar België, in elk geval te laat te komen. De SDF en de Amerikanen hebben in het verleden meermaals gevraagd aan EU-lidstaten om hun burgers terug te halen.