Met antisemitische aanslag in Halle is het zwartste scenario bewaarheid

Stephan B. heet de man die schietend door een Duitse provinciestad trok en zijn bloedbaden op video documenteerde en verspreidde via de streamingdienst Twitch, waar ze vrijwel meteen weer werden verwijderd.

De terrorist begint zijn video in de auto met de boodschap dat de problemen in de wereld te wijten zijn aan 'feminisme', 'massa-immigratie' en 'de Joden.' Ondertussen laat hij de camera over zijn munitievoorraad glijden en over zijn bezwete, jongensachtige gezicht met gemillimeterd haar.

Na deze introductie beschiet hij eerst tevergeefs een deur van een synagoge. Als die niet opengaat, schiet hij een schijnbaar willekeurige passante dood. Later richt hij zijn wapen op een dönerzaak, waar een man omkomt. Terwijl hij om zich heen schiet, scheldt hij op Joden en 'kanakken', een scheldwoord dat vaak voor immigranten wordt gebruikt. B werd een aantal uren na zijn daad gearresteerd op de snelweg, nadat hij met een gekaapte taxi op een vrachtwagen was ingereden.

Na een lange onzekere middag, waarin de politie in eerste instantie op zoek was naar meerdere daders, werd met de arrestatie van B. en de vondst van de video het voor Duitsland zwartste scenario bewaarheid: in Halle blijkt een terroristische aanslag gepleegd met een antisemitisch en wellicht ook anti-islamitisch motief. 

Manifest op internet

Dat motief blijkt ook uit het antisemitische manifest dat B. online publiceerde. De directeur van  terrorimeobservatorium SITE, Rita Katz, heeft op Twitter gemeld dat “het document klaarblijkelijk een week geleden is gepubliceerd, op 1 oktober”. Volgens haar staan er foto’s in van wapens en munitie, waaronder zelfgemaakte wapens, en drukte de auteur zijn wil uit om “zoveel mogelijk niet-blanken te doden, en dan liefst Joden”.

Volgens Die Welt is de tekst ongeveer tien pagina’s, geschreven in het Engels. Er staat specifiek in dat de dader de synagoge van Halle wilde aanvallen op de Joodse feestdag Jom Kippoer, en die aanslag zelf wilde overleven. 

Net als elders in Europa is het aantal antisemitische incidenten in Duitsland de afgelopen jaren toegenomen. En vanwege het beladen verleden leidt dat misschien wel meer dan elders in Europa tot politieke hoofdbrekens. Nadat in 2017 een jongen met een keppeltje op straat in Berlijn werd aangevallen en een Joodse restauranthouder werd bedreigd, beloofde de regering het tegengaan van antisemitisme en het beschermen van de Joodse gemeenschap nog serieuzer te nemen.

Gebrekkige wapens

Des te schokkender is het dat een antisemitische terreurdaad als deze in Duitsland toch mogelijk blijkt.

En hoogstwaarschijnlijk is Halle aan een grotere ramp ontsnapt. In de video is meerdere keren te horen hoe B. zijn 'zelfgemaakte wapens' vervloekt. Het is aan die gebrekkige wapens te danken dat het bloedbad niet nog groter is geworden. In de synagoge vierden tachtig mensen Jom Kipoer op het moment dat de deur beschoten werd.

In Der Spiegel beschrijft voorzitter Max Pivorozki van de Joodse gemeente hoe hij via de bewakingscamera kon zien dat een gewapende man het gebouw probeerde binnen te dringen en molotovcocktails tegen de deur gooide. Inderdaad heeft de politie later op de middag voor de deur van het godshuis een explosief onklaar gemaakt.

Over Stephan B. is niet veel meer bekend dan dat hij uit Saksen-Anhalt komt, de Oost-Duitse deelstaat waarin Halle ligt, in het hart van Duitsland. Volgens Duitse media was hij geen bekende van politie of justitie - er lijkt dus opnieuw sprake te zijn van een 'lone wolf', wiens kennelijke radicalisering voorbij is gegaan aan het wakend oog van de diensten, net als de islamistische terrorist die vorige week in Frankrijk vier agenten doodschoot.

De manier waarop B zijn aanslag in beeld bracht, als ik-figuur van een moorddadige game, herinnert aan de aanslag in Christchurch, Nieuw-Zeeland, waarbij in maart van dit jaar 51 mensen omkwamen in een moskee.

In lijn met die macabere setting ziet B. eruit als een commando: gehuld in een deels legergroen, deels zwart gevechtstenue met kogelwerend vest en helm, bewapend met een automatisch wapen. ( Volgens verschillende Duitse media ook nog met een jachtgeweer, maar dat is op de video niet zichtbaar.) Hij reed in een huurauto.

Het lijkt er dus op dat hij zijn aanslag nauwkeurig en langdurig heeft kunnen voorbereiden, zonder dat dit is opgevallen. Omdat 'de interne veiligheid van de Bondsrepubliek Duitsland met betrekking tot geweldsmisdrijven' in het geding is, wordt het onderzoek naar B. geleid door het federaal parket in Karlsruhe, de hoogste strafrechtelijke instantie van Duitsland.

‘Antisemitisch klimaat niet serieus genomen’

Joseph Schuster, de president van de Zentralrat der Juden, vindt het schandalig dat een synagoge op zo'n belangrijke feestdag niet extra werd bewaakt. De Joodse gemeenschap in Duitsland waarschuwde de afgelopen jaren steeds weer dat de regering het toenemend antisemitische klimaat niet serieus genoeg neemt. Veel Duitse Joden zullen deze aanslag zien als een bevestiging van die vermoedens.

De aanslag brengt de Duitse regering in een bijzonder moeilijk parket, waarover de komende weken vermoedelijk veel zal worden gepraat. Angela Merkel vertrok gisterenavond vlak na het bekend worden van de toedracht van de aanslag naar de Nieuwe Synagoge in Berlijn, om haar steun aan de Joodse gemeenschap te betuigen. Op een Twitter-foto is te zien hoe de kanselier voor de deur een groep mensen toespreekt. Ook politici van alle andere partijen betuigden hun steun aan de Joodse Duitsers.