Johnson & Johnson riskeert een mijardenboete. En dan moet het ook nog eens de volkswoede trotseren
Het vertrouwen in de Amerikaanse farmareus Johnson & Johnson kreeg een ferme deuk. Het kijkt aan tegen een miljardenboete voor de onethische marketing van zijn antipsychotische geneesmiddel Risperdal. En dan moet het ook nog eens de volkswoede trotseren in de aanslepende opioïdecrisis in Amerika.
‘Maatschappelijk verantwoord ondernemen is het credo van ons bedrijf dat als een speciale saus over alle geledingen vloeit.’ Het waren haast poëtische woorden die Alex Gorsky, CEO van Johnson & Johnson, enkele maanden geleden uitsprak aan een zaal vol ondernemers. Het was, zo zei de topman van de farmareus, met een belangrijke vestiging in ons land, het fundament van het bedrijf. Dat fundament blijkt inmiddels serieus getest op zijn merites.
In de Verenigde Staten woedt een heuse volksgezondheidscrisis, in de vorm van een opioïde-epidemie, een krachtige pijnstiller die sterk verslavend werkt. Die kostte alleen al in 2017 ruim 50.000 mensen het leven. Volgens het Center for Disease Control and Prevention (CDC), de Amerikaanse overheidsinstantie voor de gezondheidszorg, bedroeg het aantal doden door een overdosis in de periode 1999-2017 zowat 400.000. Ongeveer 2 miljoen Amerikanen zijn verslaafd aan opioïden. De epidemie heeft het land in 2015 zowat 500 miljard dollar gekost, zeggen economen.
Verschillende bedrijven uit de farma-industrie kwamen dan ook in het oog van de storm terecht. De teller van het aantal processen die in heel de VS inmiddels lopen zou momenteel afklokken op liefst 2.600. Groot was de schok toen ook J&J plots een rol leek te spelen. Het ‘gezinsvriendelijke’ J&J-merk werd in één oogwenk gedegradeerd tot een ‘drug kingpin’, zo omschrijft The Financial Times de schok.
Opioïdecrisis
J&J kwam onder vuur te liggen omdat het zowel opioïdeproducten verkocht als ruwe ingrediënten produceerde die het doorverkocht aan grotere opioïdemakers. Verkocht, in de verleden tijd, want al in 2015 begon J&J afstand te nemen van zijn opioïdenactiviteiten. Het verkocht de Amerikaanse rechten op opioïde-gebaseerde pillen, en het verkocht zijn activa in de productie van de grondstof voor opioïden aan SK Capital, een particuliere beleggingsonderneming. J&J zou daardoor voor nog maar amper 1 procent van de totale opioïde-markt tekenen, maar dat leek voldoende om ook in de juridische poel te verdwijnen.
Het Amerikaanse concern, met een marktkapitalisatie van dik 15 miljard dollar, werd dan ook gretig meegezogen in een rist rechtszaken, of procedures. Zo werd J&J door de staat Oklahoma al veroordeeld tot een boete van liefst 572 miljoen dollar voor zijn aandeel in de opioïde-epidemie. Daarmee kwam het eigenlijk nog goed weg. De staat Oklahoma had liefst 17 miljard dollar geëist. Het bedrag bleef ook ruim onder de consensusraming van 1 miljard dollar die werd verwacht door experts die door Bloomberg werden ondervraagd. Het bedrijf tekende niettemin beroep aan.
Onlangs nog schikte J&J met de Amerikaanse staat Ohio, voor dezelfde aanklacht. Het legt daarvoor ruim 20 miljoen dollar op tafel om op die manier een rechtszaak met de staat te ontlopen. Géén schuldbekentenis, luidt het strak geregisseerde communicatiestramien van J&J in deze, om komaf te maken met lange aanslepende juridische geschillen.
Belgische roots
Het onverkwikkelijke verhaal heeft Belgische roots. Janssen Pharmaceutica, dochter van J&J, in Beersel werd opgericht door wijlen dokter Paul Janssen. De pionier in de farma is tevens de uitvinder van de omstreden pijnstiller fentanyl, een opioïde. In België wordt een pil en een pleister met fentanyl geproduceerd.
Ook in ons land stijgt het gebruik van opioïden, aldus cijfers van het Riziv. Het aantal patiënten die in één jaar minimaal één verpakking afhaalden bij de apotheker steeg van 638.939 in 2006 naar 1.186.943 patiënten in 2016. Dit is ongeveer 10 procent van de bevolking, en een toename van 85,7 procent in tien jaar. Opioïden worden vaak voorgeschreven na een operatie als pijnbestrijding. Doordat ziekenhuisopnames almaar korter worden, gaan patiënten dan maar aankloppen bij hun huisarts voor een voorschrift. In Europa is de verkoop en marketing veel strenger gereguleerd. Van een epidemie is hier geen sprake, maar voorzichtigheid is geboden.
Reputatieschade
Toch is het spitsroeden lopen voor J&J. Het bedrijf opereert in de spotlights. Eerder deze week nog maar werd J&J veroordeeld tot een boete van 8 miljard dollar. Omdat het bedrijf het effect van het antipsychotische geneesmiddel Risperdal op borstgroei bij jongens heeft verzwegen. Het gaat om een recordboete dit jaar opgelegd door een Amerikaanse volksjury. J&J gaat in beroep. Het kan niet anders, want er lopen nog meer dan 10.000 gelijkaardige klachten. Analisten verwachten dat J&J zal streven naar een globale schikking. John Beisner, een partner bij het advocatenkantoor Skadden Arps, Slate, Meagher & Flom die voor J&J werkt, zegt dat het moet doorgaan met zijn strijd. “Als het bedrijf enige claim zou betalen, komt er geen einde aan de aanval.”
Stefan De Beukelaer, analist bij vermogensbeheerder Accuro, wijst erop dat bedrijven als J&J altijd wel dergelijke klachten hebben lopen. Maar naast de financiële schade is er evenwel ook nog zoiets als reputatieschade. Reputation Institute, een bedrijf dat onderzoek doet voor grote merken, zegt dat J&J niet eens meer in de top 100 staat, terwijl het in 2016 nog een toptiennotering had.