Direct naar artikelinhoud
Aanslag Halle

Duitse schutter wilde een Joods bloedbad

Stephan B. wordt door politieagenten geëscorteerd.Beeld REUTERS

De opgepakte dader van de schietpartij in het Duitse Halle bij een synagoge blijkt net als de neonazi in het Nieuw-Zeelandse Christchurch een manifest te hebben achtergelaten. Wat weten we over hem en het verborgen antisemitisme in Duitsland?

“Hi, ik ben Anon en ik geloof niet dat de Holocaust heeft plaatsgevonden.” Het zijn de eerste woorden van de man die woensdag op video vastlegde hoe hij in de Duitse stad Halle twee mensen doodschoot en tevergeefs probeerde een bloedbad aan te richten in de synagoge.

‘Anon’ heet eigenlijk Stephan B., is 27 jaar en woont nog bij zijn moeder in Benndorf, een dorp met tweeduizend inwoners op drie kwartier rijden van Halle, waar hij als student staat ingeschreven aan de universiteit. Over de verdere levensloop van B. en over zijn radicalisering is nog niets bekend.

Anon, een afkorting van ‘anonymus’, is een populair pseudoniem op het internetforum 8chan. Dat forum werd gebruikt door extreemrechtse groeperingen, omdat het moeilijk te infiltreren is door veiligheidsdiensten. Een naam dus, die informatie prijsgeeft over de scene waaraan B. zijn daad wil presenteren.

Screenshot van een video waarop vermoedelijk Stephan B. te zien is, die met een wapen door de straten van Halle loopt op de dag dat hij twee mensen doodschiet.Beeld AFP

Want B. wilde dat zijn bloedbad werd gezien door gelijkgestemden. Dat blijkt ook uit het PDF-document waarin hij de aanslag opeist. Volgens Der Spiegel wordt het stuk, dat woensdagavond laat op een internetforum opdook, door justitie als ‘authentiek’ ingeschat.

In het tien pagina’s tellende epistel beschrijft B. hoe hij zelf het indrukwekkend ogende wapenarsenaal in elkaar heeft geknutseld dat in zijn gehuurde Volkswagen Golf staat. In het filmpje is een emmer vol handgranaten te zien. Ook beschrijft hij in het stuk nog eens zijn doel in niet mis te verstane bewoordingen: “zoveel mogelijk niet-witten doden, bij voorkeur Joden”.

Antisemiet

Stephan B. is dus een racist in het algemeen en een antisemiet in het bijzonder. Dat hij zichzelf ook als neonazi ziet, blijkt uit een uitgesproken zin in de video, waarvan de krant die Welt inmiddels een transcriptie heeft gepubliceerd. Voor een rood stoplicht, vlak nadat hij aankomt bij de synagoge, zegt hij: “Niemand houdt rekening met de internet-SS.”

Verder gaat hij tijdens de autorit naar Halle in warrige bewoordingen tekeer tegen het feminisme, dat ervoor zou zorgen dat het witte ras zich te weinig voortplant, over Joden en over massa-immigratie. Hij luistert daarbij naar Amerikaanse rap.

Vanaf het moment dat hij hijgend om de synagoge heen rent op zoek naar een ingang, is de terrorist vooral aan het foeteren op zichzelf en zijn wapens. “Fuck! Man! Hey… moet ik dan nu hierlangs gaan”, praat hij tegen zichzelf. Hij vloekt als de zelfgemaakte handgranaat die hij tegen de houten deur smijt, niet tot ontploffing blijkt te komen.

Het maakt een heel verwarde, amateuristische indruk, tot het moment dat hij opeens in koelen bloede een vrouw neerschiet die vanaf de straat iets tegen hem roept. Vier schoten lost B. op haar rug. In Nieuwsuur sprak terrorisme-expert Jelle van Buuren treffend over “klunzig, maar koelbloedig moorden”.

Volgens de politie lijkt het erop dat B. alleen heeft gehandeld, maar veel Duitse media zetten daar vraagtekens bij. Niet omdat ze een tweede dader vermoeden, maar door te wijzen op internationale “voorbeelden” die B. leek te willen kopiëren, zoals de Australische schutter die een bloedbad aanrichtte onder moslims in Christchurch. Die spiegelde zich op zijn beurt weer aan de extreemrechtse Noor Anders Breivik.

Dat B. zijn daad nadrukkelijk wilde tonen aan een internationaal publiek, blijkt ook uit het feit dat hij in de video Engels praat, al is het met een zwaar Duits accent.

Heimwee naar Hitler-aanbidders

Verschillende Duitse kranten schrijven bijna met heimwee over de tijd dat extreemrechts nog bestond uit kaalhoofdige Hitler-aanbidders in de marge van de samenleving, die niets liever deden dan overal hakenkruizen op kalken. Die waren ook gewelddadig, maar de scene was overzichtelijk. Het nieuwe extreemrechts is veel slimmer dan dat, veel minder duidelijk te herkennen en beschikt door internet over betere netwerken.

Een dag na de aanslag rijst in Duitse media de vraag hoe een klimaat heeft kunnen ontstaan in dit land (waar ‘nie wieder’ in de decennia na de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust een politiek en maatschappelijk statement werd), waarin racistisch en antisemitisch gemotiveerde aanslagen mogelijk zijn.

Daarbij wordt ook beschuldigend gewezen naar de AfD, hoewel de rechts-populistische partij geen antisemitische politiek voert. Sommige AfD-politici werpen zich juist op als beschermer van de Duitse joden tegen “antisemitische moslims”. Maar de “zorgen” van B. over het uitsterven van het witte ras en de retoriek over massamigratie lijken wel direct afkomstig uit de redes van de extreemrechtse AfD-politicus Björn Höcke.