Gekwetste en boze reacties in Bosnië en Kosovo na Nobelprijs voor Peter Handke
De Oostenrijkse schrijver Peter Handke koos de kant van de Servische leiders Slobodan Milosevic en Radovan Karadzic tijdens de Balkanoorlogen. Dat zet kwaad bloed in Bosnië en Kosovo, maar ook bij schrijversorganisatie PEN. Tegenstanders willen dat de Nobelprijs weer wordt ingetrokken.
De Nobelprijs Literatuur gaat over de letteren, niet over politiek. Maar de persoon van Peter Handke en zijn handel en wandel in ex-Joegoslavië roepen niettemin weerstand op. Tijdens de Balkanoorlogen in de jaren 90, in Bosnië en later in Kosovo, verdedigde Handke het standpunt van de Servische leiders, die het onafhankelijkheidsstreven van Bosnische moslims, Kroaten, Albanese Kosovaren met geweld de kop indrukten.
De organisatie Moeders van Srebrenica vindt dat de Nobelprijs moet worden ingetrokken. Munira Subasic noemt de toekenning "kwetsend en pijnlijk voor ons, moeders van Srebrenica, die hun zonen, mannen en broers verloren". In 1995 werden 8.000 moslimmannen en -jongens vermoord door Serviërs in het bergstadje Srebrenica.
Sefik Dzaferovic, moslimlid van het Bosnische collectieve presidentschap, vindt de beslissing "schandalig en beschamend. Het Nobelcomité is zijn morele kompas kwijt". Emir Suljagic, een zeldzame overlevende van Srebrenica, schreef het boek "Briefkaarten uit het graf". Hij reageert sarcastisch dat hij geen boeken van Handke heeft gelezen, omdat hij "naar familie en vrienden zocht in massagraven waarvan Handke het bestaan ontkende".
Ook vanuit Kosovo komen boze reacties. Verschillende onlinepetities zijn opgestart om de Nobelprijs weer in te trekken. De Kosovaarse president Hashim Thaci tweet: "Handke koos ervoor de genocideplegers te verdedigen. De Nobelprijs doet talloze slachtoffers pijn."
De Amerikaanse afdeling van de organisatie PEN, die schrijvers overal ter wereld vertegenwoordigt, is "stomverbaasd" en betreurt dat de Nobelprijs naar een schrijver gaat "die zijn publieke stem heeft gebruikt om de historische waarheid geweld aan te doen en om daders van genocide publiek te steunen", schrijft PEN-voorzitster en schrijfster Jennifer Egan.
Ook individuele auteurs als Salman Rushdie, Hari Kunzru of de Sloveense filosoof Slavoj Zizek vinden de Nobelkeuze voor Peter Handke onverantwoord.
Beluister hier een gesprek over de controverse rond Peter Handke (De Wereld Vandaag, Radio 1):
Wat wordt Peter Handke verweten?
Peter Handke, zoon van een Oostenrijks-Sloveense moeder, heeft op verschillende tijdstippen controversiële uitspraken gedaan over de Balkanoorlogen. Volgens hem was wat er gebeurd is in Srebrenica in de zomer van 1995 geen volkenmoord, wat nochtans door het Joegoslaviëtribunaal zo is gedefinieerd.
Hij vergeleek het lot van de Serviërs met dat van de Joden tijdens de Holocaust, een uitspraak waarvoor hij zich later weer excuseerde.
In 1996 bracht Peter Handke een bezoek aan de Bosnisch-Servische leider Radovan Karadzic, tegen wie toen een aanhoudingsbevel liep. Volgens zijn biograaf beloofde Karadzic aan Handke te informeren naar het lot van enkele moslims, verwanten van vrienden van Handke, die verdwenen waren in Srebrenica.
Handke en Karadzic wisselden ook boeken uit. De Oostenrijkse auteur had net "Eine winterliche Reise zu den Flüssen Donau, Save, Morawa und Drina oder Gerechtigkeit für Serbien" geschreven, waarin hij onder meer scherpe kritiek uitte op de westerse media die volgens hem anti-Servisch waren en het conflict te veel in zwart-wit voorstelden.
Handke kreeg verscheidene Servische en Bosnisch-Servische onderscheidingen en ruilde zijn rooms-katholieke geloof voor de Servisch-orthodoxe kerk in 1999, uit protest tegen de NAVO-bombardementen wegens de Kosovo-oorlog.
Lees verder onder de foto:
Ik ben vandaag dicht bij Servië, dicht bij Slobodan Milosevic
Nadat oud-president Slobodan Milosevic in maart 2006 overleed in zijn cel in Den Haag, waar hij voor het Joegoslaviëtribunaal terechtstond voor genocide en oorlogsmisdaden, werd hij begraven in zijn geboortestad Pozarevac, in het bijzijn van naaste supporters.
De enige "buitenstaanders" op die begrafenis waren de Amerikaanse oud-minister van Justitie Ramsay Clark en de Oostenrijkse schrijver Peter Handke. "Ik ken de waarheid niet", zei Handke toen in een grafrede voor Milosevic, "maar ik kijk. Ik luister. Ik voel. Ik herinner. Dat is waarom ik hier ben vandaag, dicht bij Joegoslavië, dicht bij Servië, dicht bij Slobodan Milosevic."
Ook bij eerdere onderscheidingen voor Peter Handke was er controverse. Toen hij in 2014 de Internationale Ibsenprijs voor theater kreeg, kwamen tegenstanders op straat in Oslo. In 2006 was er zoveel commotie over de toekenning van de Heinrich Heineprijs, dat Handke die weer inleverde. In 1999 weigerde hij de Duitse Büchnerprijs, uit protest tegen de bombardementen van de NAVO op Servië.