“Soms maakt de leerkracht kopieën voor de kinderen zonder boek, die ze ook nog eens moeten betalen. Soms zitten ze helemaal met lege handen in de klas. En soms moeten ze naar de strafstudie omdat ze niet in orde zijn met hun materiaal. Dat zijn de ergste gevallen, maar het gebeurt.” Dat zegt Colette Victor, bij Welzijnszorg projectcoördinator van Samen tegen Onbetaalde Schoolfacturen (STOS).

Voor het eerst heeft die vzw nu een telling georganiseerd van het aantal kinderen dat na twee weken school zonder boeken in de klas zat. In totaal zijn 18.969 leerlingen in de middelbare school geteld. Bijna twee procent of 338 van hen hadden niet de boeken die ze nodig hadden. Geëxtrapoleerd naar alle middelbare scholieren komt dat neer op zo’n 7.600 kinderen.

Het gaat niet om een wetenschappelijke studie en mogelijk zitten daar enkele leerlingen bij die hun boeken vergeten waren, maar STOS heeft dat zoveel als mogelijk proberen uitsluiten. “Aan de andere kant hebben vooral scholen meegedaan die we al een jaar ondersteunden om bewust met kosten en boeken om te gaan”, zegt Victor. “Wellicht is dit dus maar het topje van de ijsberg.”

Bijna alle deelnemende scholen werkten met een externe boekenleverancier. Dat is een systeem waarbij ouders rechtstreeks bij een distributeur bestellen, die de boeken bij de uitgeverij koopt. Soms treedt de school op als tussenpersoon en volgt die de facturen op. “Eén leverancier werkt op die manier en daar hadden alle kinderen een boek”’, zegt Victor. “Bij de andere liep het aantal kinderen zonder boeken op tot 2,5 procent. Ouders bestellen online, maar krijgen het pakket niet omdat ze niet kunnen betalen op dat moment of omdat ze nog schulden hebben van de jaren ervoor.”

“Kunnen ze niet gratis geven”

Een grote speler op de markt is Iddink. “Wij bieden scholen altijd aan tussenbeide te komen”, zegt directeur Frank Vercalsteren. “Je kan niet verwachten dat wij boeken gratis weggeven. Wij zijn een economische speler met slechts een kleine marge op de verkoop. We bieden ook allerlei systemen aan om gespreid te betalen. Het blijft toch de verantwoordelijkheid van de school om een oplossing te zoeken.”

Dat vindt ook Victor. Ze wil niet per se de leveranciers of de uitgeverijen met de vinger wijzen, al brengen die laatsten volgens haar onnodig veel invulboeken uit die na één schooljaar rijp zijn voor de vuilnisbak. “Het blijft de taak van scholen ervoor te zorgen dat alle kinderen het materiaal hebben om de eindtermen te halen.”

Het katholiek onderwijs spreekt van een gedeelde verantwoordelijkheid en ook onderwijsminister Ben Weyts wil met álle betrokkenen aan tafel om dit aan te pakken. Hoe is nog onduidelijk, maar in het regeerakkoord is sprake van een ethische code. “Ieder kind dat zonder boeken op school zit, is een probleem”, zegt Weyts.