Michel: “Brexitakkoord is stap in de goede richting”

De goedkeuring van het akkoord op de Europese top had niet veel voeten in de aarde. Na een toelichting door de Britse premier Boris Johnson duurde het nog geen anderhalf uur voor het bericht de wereld werd ingestuurd dat de leiders hun analyse hadden afgerond. Snel daarna kwam het bericht dat ze het akkoord effectief goedgekeurd hebben, een noodzakelijke voorwaarde voor de ratificatie door het Europees Parlement.

Volgens premier Michel legde Europees onderhandelaar Michel Barnier uit dat het uitgewerkte mechanisme de integriteit van de interne markt beschermt. “Dat was een grote zorg”, aldus Michel. “Het nieuwe mechanisme voorkomt ook oneerlijke concurrentie in het nadeel van Europese bedrijven én respecteert de bepalingen van het Goedevrijdagakkoord.” Na het groen licht van de Europese Raad is het aan het Britse Lagerhuis en het Europees Parlement om zich eveneens achter het akkoord te scharen, aldus Michel.

“Hypothetische vraag”
Of de leiders ook een scenario besproken als het Lagerhuis het akkoord afschiet? “Ik ga mij niet uitspreken over een puur hypothetische vraag”, klonk het. Volgens een diplomatieke bron had zo’n discussie onder de leiders ook weinig zin. “Dan zou je voor uren vertrokken zijn.”

Michel, die op 1 december Donald Tusk opvolgt als voorzitter van de Europese Raad, benadrukte nog dat na de brexit een “periode van intense dialoog” met de Britten zal volgen over de toekomstige handelsrelaties. “Ik hoop dat het Verenigd Koninkrijk een solide, nabije en geëngageerde partner van de Europese Unie blijft.”

Verhofstadt: “Evenwichtig akkoord”
“Ik betreur de brexit. Maar als die dan toch moet plaatsvinden, is dit een evenwichtig akkoord”,  oordeelt Guy Verhofstadt. “Laten we nu zien of Johnson in het Lagerhuis een meerderheid kan vinden. Zo ja, dan zullen we in het Europees Parlement het akkoord nauwkeurig bestuderen.” Daarmee maakte Verhofstadt duidelijk dat het Europese halfrond zich pas over het akkoord zal buigen als het Britse parlement zaterdag het licht op groen zet.

Jambon: “Hoopvol op goede afloop”
“No deal afgewend. Hoopvol op goede afloop op Europese Raad en zaterdag in Lagerhuis”,  laat Jan Jambon optekenen op Twitter. De Vlaamse minister-president benadrukt ook dat een ordelijke brexit goed nieuws zou betekenen voor Vlaanderen en de Europese Unie. Zijn voorganger aan het hoofd van de Vlaamse regering, Geert Bourgeois, was steevast beducht voor een harde brexit. “Ik kan me moeilijk iets slechters voorstellen”, stelde hij enkele maanden geleden nog.

Varadkar: “Unieke oplossing gevonden”
De Ierse premier Leo Varadkar, een hoofdrolspeler in de brexit-onderhandelingen, reageerde opgelucht. “Voor Noord-Ierland werd een unieke oplossing gevonden, die rekening houdt met haar unieke geschiedenis en geografie”, klonk het. “Er komt geen harde grens, de handelsstromen op het Ierse eiland blijven onaangeroerd, het Goedevrijdagakkoord wordt gerespecteerd en de Europese interne markt wordt gevrijwaard.” Varadkar gaat de andere Europese leiders dan ook aanbevelen het akkoord goed te keuren.

In tegenstelling tot het brexitakkoord van Theresa May is in de nieuwe tekst geen sprake meer van een backstop die grenscontroles tussen Noord-Ierland en de Ierse republiek moest vermijden. Er werd een ander systeem uitgedokterd dat een grote mate van inspraak biedt aan het Noord-Ierse parlement. Een ogenschijnlijke toegeving, toch? “Maar ik wilde per se een akkoord. Een akkoord dat een ordelijke brexit toelaat”, stelt Varadkar. Vooral aan Britse zijde werd de analyse al langer gemaakt dat het Ierse en Europese vasthouden aan de backstop een akkoord onmogelijk dreigde te maken en tot een ‘no deal’ zou leiden. Daardoor zouden er paradoxaal genoeg hoe dan ook grenscontroles ingevoerd moeten worden.

Concreet staat in het akkoord dat het Noord-Ierse parlement ermee moet instemmen of hun autoriteiten de Europese regels rond onder meer de interne markt en btw blijven toepassen, zoals voorzien in het nieuwe akkoord. Wijst ‘Stormont’ de regeling op een bepaald moment af, dan start een afkoelingsperiode van twee jaar waarin volgens Europees onderhandelaar Michel Barnier maatregelen kunnen worden genomen om de eenheidsmarkt te beschermen. Wat er dan op het einde van de afkoelingsperiode moet gebeuren? “Dat is een hypothetisch scenario, daar zitten we sowieso nog ver vandaan”, besluit Varadkar.

Juncker: “Brexit moet nu plaatsvinden”
Nu er een brexitakkoord voorligt, is er van nieuw uitstel voor het Britse vertrek uit de Europese Unie geen sprake meer. Dat zei Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker. “De brexit moet nu plaatsvinden”, klinkt het. Juncker wil op 1 november al de gesprekken met Johnson over een toekomstig handelsakkoord aanknopen.

De brexitdatum is 31 oktober. Volgens het akkoord verlaten de Britten de EU om 23 uur lokale tijd (middernacht in de meeste andere lidstaten, waaronder België). Dan volgt een transitieperiode tot eind 2020 waarin alle EU-regels nog gelden, maar Londen niet meer meebeslist over EU-zaken. 

Volgens Britse bronnen wil Johnson dat de EU duidelijk maakt dat dit een laatste kans is, en dat verlenging van de brexitdatum er niet meer in zit. Dat zou druk zetten op het Lagerhuis om de deal goed te keuren. Gebeurt dat niet, dan heeft het parlement bedongen dat Johnson een verlenging moét aanvragen. Johnson gaf altijd aan desnoods zonder deal uit de EU te willen vertrekken.

In het principeakkoord is ook een artikel opgenomen over een eventuele verlenging van de overgangsperiode. Dat kan nodig zijn omdat er door het eerdere brexituitstel nog maar veertien maanden overgebleven zijn voor onderhandelingen over de toekomstige relatie. Brussel en Londen willen een vrijhandelsakkoord sluiten. De overgangsperiode kan op verzoek van een van de partijen in principe een of twee jaar verlengd worden als de andere partij daarmee instemt.