Wat stond er ook alweer in het brexitakkoord dat Boris Johnson met de EU sloot en dat vandaag is goedgekeurd?
Het Britse Lagerhuis heeft zoals verwacht de brexitwet van premier Boris Johnson goedgekeurd en schaart zich dus achter het akkoord dat Johnson midden oktober met de Europese Unie sloot. De Britten zullen nu zo goed als zeker op 31 januari uit de EU stappen. Maar wat stond er ook alweer in dat akkoord? En waarin lag het verschil met het akkoord van zijn voorganger Theresa May, dat nooit door het parlement is geraakt?
De Britse regering en de Europese Unie sloten op 17 oktober een nieuw brexitakkoord, officieel The Withdrawal Agreement genoemd. Een nieuw akkoord drong zich op, want het oorspronkelijke akkoord dat de Britse regering (toen nog onder premier Theresa May) en de EU eind 2018 sloten, raakte maar niet goedgekeurd door het Britse parlement. En dat is een absolute voorwaarde om de brexit tot een goed einde te brengen.
May stapte uiteindelijk in de zomer van 2019 op, Boris Johnson nam haar plaats in Downing Street 10 in en beloofde dat hij een nieuw "en beter" akkoord zou sluiten. Aanvankelijk liepen de onderhandelingen niet zo vlot, maar uiteindelijk slaagde Johnson in zijn opzet.
Die nieuwe "en betere" deal is in wezen, zeg maar voor 90 procent, hetzelfde als het akkoord dat May sloot. Het regelt de wijze waarop de Britten uit de Europese Unie zullen stappen. Concreet betekent dat dat de Britten in eerste instantie (op 31 januari dus, de huidige brexitdeadline) wel uit de politieke organen van de Unie stappen, maar tijdens een overgangsperiode wel nog hun bijdrage aan de Unie betalen en ook de Europese regels moeten blijven naleven. Tijdens die overgangsperiode - die loopt tot eind 2020 - moeten de Britse regering en de Europese Unie ook een nieuw handelsakkoord en verschillende andere akkoorden sluiten. Op 1 januari 2021 zou de brexit dan echt volledig een feit moeten zijn.
Het hete hangijzer Noord-Ierland
Maar het akkoord van Johnson verschilt op één vlak wel degelijk van dat van May. En dat is de kwestie Noord-Ierland. Een document van zo'n 64 pagina's vervangt het beruchte hoofdstuk uit Mays akkoord over de zogenoemde backstop. Dat was een regeling om ervoor te zorgen dat de Iers/Noord-Ierse grens open bleef na de brexit, want die grens wordt door de brexit officieel een buitengrens van de Europese Unie.
De backstop-regeling voorzag concreet een overgangsperiode waarin het VK en de EU voor een onbepaalde tijd een douanegebied zouden blijven vormen en de grens tussen Ierland en Noord-Ierland open zou blijven. Maar Theresa May beet er haar tanden finaal op stuk omdat het Britse Parlement weigerde ermee in te stemmen. De vrees bestond dat het VK te lang in die douane-unie zou vast blijven zitten en op die manier geen eigen handelsakkoorden zou kunnen sluiten.
Bekijk de grafische reportage in "Terzake" van 17 oktober 2019 (lees verder onder de video):
Grenscontroles
In de deal die haar opvolger heeft gesloten, is het vermaledijde woord “backstop” nergens meer te bespeuren. Boris Johnson heeft daarentegen bedongen dat Noord-Ierland samengaat in een douane-unie met Groot-Brittannië en dat er geen controles zullen komen aan de grens tussen Noord-Ierland en Ierland. Noord-Ierland wordt na de brexit lid van de Britse douanezone. Toekomstige handelsakkoorden van het Verenigd Koninkrijk worden daardoor ook van toepassing in Noord-Ierland.
Er komen wel douanecontroles in de havens van het Ierse eiland. Daar zal gecontroleerd worden of handelsgoederen naar de EU verscheept zullen worden. Om grote problemen aan de grenzen te vermijden zal Noord-Ierland een pak Europese regels blijven volgen, onder andere voor voedingsproducten.
Als gewone reiziger zal u weinig merken van de grenscontroles. Er komt sowieso een overgangsperiode tot eind volgend jaar. En wie tot nu toe naar het Verenigd Koninkrijk reisde werd sowieso al gecontroleerd, omdat het land niet tot de Schengenzone behoort. Na de brexit zal u overigens ook geen taksen moeten betalen op persoonlijke goederen.
Door dit compromis blijft het Verenigd Koninkrijk verantwoordelijk voor Noord-Ierland, maar tegelijk zullen de Noord-Ieren de Europese regels gaan toepassen.
“In de deal wordt hiervoor het woord “alignment” gebruikt", zegt Leen De Witte, EU-expert op onze redactie. "Dit komt erop neer dat de Noord-Ieren zich moeten richten en voegen naar de Europese regels als het over goederen gaat, maar tegelijk zullen ze wel onder het gezag van het Verenigd Koninkrijk vallen.”
In eerste instantie, tot 2021, zullen de Noord-Ieren deze deal gewoon moeten slikken. Naderhand zal het Noord-Ierse parlement wel zijn zeg kunnen doen: om de vier jaar zal het parlement kunnen beslissen of ze zich nog naar de Europese regels willen voegen.
Beluister meer uitleg door EU-verslaggever Leen De Witte in het Radio 1-programma "De wereld vandaag":