Is deze brugfiguur een gevaarlijke Leuvense salafist of een handige zondebok?

Volgens sommige media is A.W. een salafist. Hij blijkt in elk geval een grapjas als hij ons oppikt aan het station. “Zeker dat je in de auto wil met een salafist?” Hij kan er wel om lachen, ook al is hij zijn job kwijt. En ook al noemde De Standaard hem deze week “de Leuvense salafist”, die “zijn actieterrein lijkt te verleggen”.

Televisiezenders gingen meteen polsen bij moskeeën in Zaventem en Herent. Hij slaat met zijn hand op het stuur en lacht schalks. “Zo is dat met salafisten: altijd klaar om ergens anders toe te slaan.”

Na maanden van ophef over zijn persoon wil hij nu weerwoord bieden. Toch wil hij liever niet met zijn gezicht op de foto, en enkel met initialen in de krant, denkend aan de reacties bij de schoolvriendjes van zijn kinderen en de buren. “Ik zie het al voor me: ‘Kijk, Jeannine, daar is die salafist weer.’ Ik stel me de vraag waarom er zo veel heisa is rond iemand als ik, een brugfiguur in Leuven. Ik ben de verdachtmakingen beu. Wanneer komt men met feiten?”

Slaan van vrouwen

Op dit moment ligt de erkenning van de Leuvense moskee Al Ihsaan in de weegschaal, omdat de Staatsveiligheid W. beschouwt als een “vector voor het verspreiden van extremisme” in de moskee. 

Maar W. en de moskee kwamen al in 2017 in de problemen. Hij was op dat moment tien jaar een actief lid van de Al Ihsaan-moskee, waar hij lessen en lezingen verzorgde. Sinds 2010 trad hij op als tolk in de moskee, die op dat moment al een erkenning op zak had. De twee imams van de moskee konden alleen in het Arabisch preken en W. vertaalde naar het Nederlands. Die vertaling verscheen vervolgens online. Een van de vrijdagpreken werd opgemerkt door de media.

De preek met als titel “De goede verstandhouding met de echtgenote en het verbod op agressie” is vreemd genoeg dubbelzinnig over het gebruik van fysiek geweld. Er staat dat het, mits alle andere voorgestelde oplossingen niet werken, toegelaten is “om de echtgenote te attenderen door een symbolische lichte tik te geven met een miswak (een dunne, lichte houten tandenborstel van 20 centimeter), en dit niet in het gezicht of op intieme gedeelten”.

De passage is een toevoeging van de tolk en stond niet in de Arabische preek, geeft W. meteen toe. Meer nog, het is zijn verdediging. “Het citaat spreekt letterlijk enkel van ‘haar niet te slaan op het gezicht’. Ik vond dat dat theologische duiding verdiende, omdat het insinueert dat je haar wel mag slaan op andere plekken. Met de moskee was ook afgesproken dat ik voor historische en maatschappelijke context mocht zorgen. In mijn uitleg is bijvoorbeeld duidelijk te lezen dat de profeet nooit een vrouw geslagen heeft. En moslims dienen de profeet als voorbeeld te nemen.”

De passage van de miswak is uit de context gerukt, want het hoofdidee is dat het verkeerd is te slaan. Het onderwerp an sich is ook niet salafistisch. “Het is een typische polemische passage waar uitvoerig debat over is”, zegt Nadia Fadil, professor sociale en culturele antropologie aan de KU Leuven. “Conservatieve theologen interpreteren dat het vers huiselijk geweld toelaat en reformistische theologen vinden net dat het het verbiedt.”

Salafistische lessen

De Al Ihsaan-moskee voelde zich door de ophef verplicht in te grijpen. In samenspraak met het moskeebestuur diende W. zijn ontslag in als tolk en lesgever. De hulpimam die de Arabische preek had gedaan, werd tijdelijk geschorst door de Moslimexecutieve en kreeg in december 2018 een nieuwe kans. 

In januari van dit jaar vroeg de moskee W. opnieuw lessen te verzorgen. “Maar in februari stopte de samenwerking, omdat de moskee weer druk voelde en bang was dat ze weer in opspraak zou komen”, zegt W. Wat er exact gebeurd is, blijft onduidelijk. Het moskeebestuur wou niet reageren. “De imams konden de verantwoordelijkheid niet meer nemen voor de lessen”, zegt W.

Het zijn exact die lessen en lezingen die volgens de Staatsveiligheid een probleem vormden. En op basis van die analyse besloot toenmalig minister van Binnenlands Bestuur Liesbeth Homans (N-VA) de moskee-erkenning in te trekken. Het Leuvense N-VA-gemeenteraadslid Lorin Parys vond het “volstrekt onaanvaardbaar dat dit (salafistisch onderwijs, BST) gebeurt met Leuvense subsidies”.

Het Leuvense stadsbestuur voelde zich op snelheid gepakt, omdat de minister het niet consulteerde alvorens de beslissing te communiceren. “Een gemeenschap is hier gestigmatiseerd”, klonk het. Even later vertrok er een advies van de stad Leuven naar het kabinet-Homans waarin stond dat er “politionele noch andere indicaties zijn dat er sprake is van salafistisch gedachtegoed in Al Ihsaan”.

Welke concrete elementen in de lessen bijdroegen aan de analyse van de Staatsveiligheid blijft onduidelijk.  Volgens W. gaf hij les over dagelijkse islamitische rituelen, zoals de rituele wassing. “Omdat de jongens, tussen 16 en 30 jaar, de lessen wilden blijven volgen, heb ik een tijdje een lokaal gereserveerd in Zaventem. Als dat het ‘verplaatsen van het actieterrein’ is, oké dan.”

Tasfiya Tarbiya 

De afgelopen jaren gaf W. ook af en toe een lezing over spirituele onderwerpen in Wetteren, Aalst en Sint-Niklaas. Hij nodigde ook een sjeik uit die als professor aan de islamitische universiteit van Medina in Saudi-Arabië werkt. “Sulayman al-Ruhayli is een specialist in deradicalisering. Hij gaat naar gevangenissen in Saudi-Arabië om mensen die gebrainwasht zijn door het jihadisme tot gematigdheid te bewegen.”

W. kondigt zijn lessen en lezingen aan op een Facebook-pagina die ‘Tasfiya Tarbiya’ heet. Salafisten leggen hard de klemtoon op die termen, vanuit het idee dat het geloof gezuiverd moet worden van gewoontes en tradities (tasfiya) en de zuivere islam onderwezen moet worden (tarbiya). W. stelt zich op die Facebook-pagina voor met het alias Abu Safwane. Hij stelt ook erg duidelijk dat het jihadisme afkeurenswaardig is. Wie zich aansluit bij IS, Al Qaida of Al Nusra zijn dwalend, klinkt het.

“Ik heb de pagina in 2014 aangemaakt, toen al die jongeren naar Syrië vertrokken, net om hen tegen te houden”, zegt W. “IS roept op tot haat, en daar herken ik me niet in.”

Heksenjacht

W. was ook islamleerkracht in basisscholen in Herent, Jette en Affligem. In maart dit jaar kreeg hij nog een positief verslag van de inspectie. Na een rapport van de Staatsveiligheid in augustus schorste de Moslimexecutieve hem tijdelijk, in afwachting van meer duidelijkheid. Sindsdien is W. werkloos. 

“Wij zijn in augustus door de inspectie voor een voldongen feit geplaatst, en ik kan alleen met de hand op het hart zeggen dat ik hem ken als een ontzettend geëngageerde leerkracht”, zegt een van de directeurs. “Ik kan een leerkracht levensbeschouwing niet inhoudelijk maar enkel pedagogisch beoordelen, en op dat vlak was zijn werk voortreffelijk.”

Geen van de directeurs wou met zijn naam in de krant getuigen. Het toont hoe gevoelig het ligt om iemand te verdedigen die ervan beschuldigd wordt salafist te zijn. 

Nadia Fadil wil zich niet uitspreken over de concrete casus, maar stelt wel een structurele trend vast. “Salafisme is een verzamelterm geworden voor al wat slecht zou zijn in de islam. We gebruiken het als een synoniem voor religieus fundamentalisme, en dat is een gevaarlijke twist. Eens je dat etiket hebt, zit je in een hoek.”

W. noemt zich geen salafist. Wel bestudeert hij de teksten van de profeet Mohammed en zijn metgezellen. “Maar ik heb de teksten wel altijd in hun huidige context geplaatst. Ik ben geen salafist als daar iemand mee bedoeld wordt die zich tegen de maatschappij verzet of zich naast de maatschappij plaatst. Ik heb nooit uitspraken gedaan die strijdig zijn met de Belgische samenleving. Ik herken me evenmin in de typologie die de Staatsveiligheid gebruikt in haar brochure over salafisme.”

W. voelt zich onder de trein geduwd, waarom weet hij niet. Om de erkenning van de moskee te redden? Moest Barbertje hangen? Hij overweegt samen met zijn advocaat alvast een juridische procedure. Ondertussen is het aan minister van Samenleven Bart Somers (Open Vld) om te beslissen over de erkenning van de moskee. Hij wint nu extra informatie in bij de betrokkenen.