Trump schrijft zoals hij tweet (en vice versa)

“De geschiedenis zal jou in een positief daglicht stellen als je dit op een goede en humane manier afhandelt. Maar je zal altijd als de duivel worden afgeschilderd als goede zaken niet gebeuren. Wees geen tough guy. Wees geen idioot!” Het had een flard uit een filosofisch bedoeld tooggesprek kunnen zijn, maar het is een fragment uit de briefwisseling tussen twee presidenten.

Concreet gaat het om een brief die donderdagnacht openbaar werd gemaakt maar al eerder door Trump naar Erdogan werd gestuurd, namelijk op de dag dat die laatste het noorden van Syrië binnenviel in een poging de Koerdische YPG-militie te verdrijven bij de grens met Turkije. Het nieuws dat Trump Erdogan groen licht zou hebben gegeven voor die aanval, ontketende een storm aan protest, ook binnen zijn eigen partij.

Zinsneden als: “Laten we een goede deal uitwerken!”, hebben meer weg van het gesproken woord dan een formele brief. De zinnen zijn kort, de interpunctie niet langer beperkt tot punten en komma’s maar aangevuld met het occasionele vraagteken. “Dit lijkt meer op de taal die je gebruikt in de vastgoedwereld van New York”, zegt professor diplomatieke betrekkingen David Criekemans (UAntwerpen).

Aan duidelijkheid geen gebrek, maar echt volgens de geplogenheden van de diplomatieke communicatie is de brief niet opgesteld. “Neen”, lacht Johan Verbeke, de voormalige Belgische ambassadeur in de Verenigde Staten en huidig directeur-generaal van het Egmont Instituut. “Vormelijk zijn er toch een aantal zaken op aan te merken.” Ook Criekemans had “verwijzingen naar verplichtingen tegenover de NAVO of het internationale recht verwacht”.

Dat staatshoofden of regeringsleiders rechtstreeks met elkaar spreken, is vandaag heel gewoon geworden. Vroeger verliep zulke communicatie hoofdzakelijk via gezanten en diplomaten, maar tegenwoordig neemt een premier of president al sneller zelf de telefoon op. “Maar daarom moet die communicatie niet plots minder verzorgd verlopen”, zegt Verbeke. “Het is niet zo dat Trump even belt naar Duits bondskanselier Angela Merkel om het over dit of dat te hebben. Die gesprekken worden minutieus voorbereid.”

Concreet zal er in elke hoofdstad eerst contact gelegd worden met de ontvangende partij van het gesprek. Om te checken of de ontvangende partij tijd heeft bijvoorbeeld en of die überhaupt wel wil opnemen. Ook het onderwerp van het gesprek wordt op voorhand afgeklopt, zodat iedereen zich kan voorbereiden.

“Als dat al geldt voor het gesproken woord, dan geldt dat nog meer voor de communicatie via brief”, zegt Verbeke. “Als je een mededeling in briefvorm wil doen, dan heeft dat nog meer het karakter van een standpunt of een toelichting. Eigenlijk formaliseer je daarmee je eigen positie. Wel, van dat formele merk je hier maar weinig op. Ik heb niet echt het gevoel dat dit voorbereid is. Niet dat meteen het hele ministerie van Buitenlandse Zaken moet worden samengeroepen, maar het is niet zo dat je pen en papier neemt en zomaar wat opschrijft.”

En laat Trump net in die entourage die een staatshoofd voor dat soort zaken behoedt, fiks gesnoeid hebben. Verschillende van de medewerkers hebben zelf hun ontslag gegeven omdat de president onmogelijke dingen van hen verlangde, anderen werden dan weer op straat gezet omdat hen een gebrek aan loyaliteit werd verweten.

Reputatieschade

Rest de vraag waarom de brief dan openbaar wordt gemaakt. Daardoor krijgt die het karakter van een persbericht. Het maakt duidelijk dat de brief helemaal niet bedoeld is voor de Turkse president, maar wel voor de eigen achterban. Hij is vooral bedoeld om de gemoederen binnen de Republikeinse partij te sussen. Daar waren sommigen beginnen te morren omdat Trump de Turkse inval had toegelaten.

Net zo makkelijk hij het formele taalgebruik aan de kant schuift, doet Trump dat dus met standpunten. “Dat hij hiermee eigenlijk toegeeft een diametrale U-turn te hebben gemaakt binnen de 24 uur? Dat maakt hem niet uit. Zolang hij er maar goed uitkomt in het nieuws van de dag”, zegt Criekemans. “Dit is echt het verhaal van een man die zich niets aantrekt van de gevolgen van zijn acties en meent dat zijn ongeëvenaarde wijsheid de situatie wel de baas kan”, zegt politiek wetenschapper en VS-expert Bart Kerremans (KU Leuven). 

En Erdogan? Die trekt zich niets aan van Trumps schrijven. Navraag van de BBC bij enkele van zijn medewerkers leert dat de Turkse president de brief las en meteen in de vuilnisbak deponeerde. “Wat kon hij ook anders?”, stelt Verbeke. “Zeker nadat de brief wereldkundig werd gemaakt.”

Ondanks Trumps onconventionele taal, is er intussen toch een akkoord over een staakt-het-vuren. Dat raakte vanavond bekend. Volgens Trump heeft zijn “tough love” wel degelijk het verschil gemaakt. Dat liet hij op Twitter weten. Hij voegde er nog aan toe trots te zijn “dat de VS hem trouw gevolgd zijn “op een noodzakelijk, maar ietwat onconventioneel pad”.