Mexicaanse president onder vuur na vrijlating zoon El Chapo: “We willen geen oorlog”

Ovidio Guzmán werd donderdag lokale tijd in de noordelijk gelegen stad Culiacán in de staat Sinaloa aangehouden door Mexicaanse veiligheidstroepen. Hij zou een van de leiders zijn van het Sinaloa-drugskartel, als opvolger van zijn vader, de beruchte drugsbaron Joaquin ‘El Chapo’ Guzmán, die in de VS een levenslange gevangenisstraf uitzit. De VS hadden de Mexicanen vorig jaar om uitlevering van Ovidio gevraagd, op verdenking van het vervoeren van cocaïne, marihuana en amfetaminen. 

Volgens de Mexicaanse autoriteiten betraden 35 agenten het huis waar Ovidio zich samen met drie anderen bevond. Tientallen zwaar bewapende handlangers van de bendeleider omsingelden daarop de woning en openden het vuur op de politietroepen. Ze namen een aantal agenten in gijzeling.

Tegelijkertijd zorgde het kartel voor chaos en bloedvergieten in grote delen van de stad. Gemaskerde mannen met zware wapens wierpen brandende blokkades op en namen bezit van kruispunten en tolkantoortjes. Op diverse plaatsen ontstonden vuurgevechten met de politie. Verspreid over de stad lagen slachtoffers op straat, sommigen in plassen bloed. Diverse voertuigen gingen in vlammen op.

Ook vond er een gevangenisopstand plaats, waarbij gedetineerden bewakers hun wapen afhandig maakten. Twee bewakers werden gegijzeld en later bevrijd door de politie. 56 gevangenen wisten uit te breken, waarvan er vrijdag nog altijd 49 voortvluchtig waren. Het Sinaloakartel nam verder verschillende soldaten in gijzeling en viel ook het complex aan waar de soldaten en hun families verblijven.

Tijdens de golf van geweld vielen acht doden, waarvan vijf bendeleden, één lid van de Nationale Garde, een burger en een gedetineerde. Daarnaast raakten zeven leden van de veiligheidstroepen gewond. Ook vielen onder de bevolking meer dan 20 gewonden.

Vrijdag waren nog de sporen te zien van wat zich een dag eerder had afgespeeld. Straten in Culiacán, een stad van meer dan 800 duizend inwoners, waren nog altijd versperd met brandende auto’s. Scholen bleven dicht en enkele overheidsinstellingen vroeg medewerkers thuis te blijven. Het openbaar vervoer functioneerde nauwelijks. Op straat patrouilleerden tientallen militairen van het Mexicaanse leger.

De geweldsuitbraak van donderdag was reden voor het veiligheidskabinet van de regering om Guzmán kort na zijn aanhouding weer vrij te laten. “De arrestatie van één crimineel kan niet meer waard zijn dan mensenlevens”, aldus president Andrés Manuel López Obrador vrijdag op een persconferentie. “Het veiligheidskabinet heeft de beslissing genomen en ik steun die. We willen geen doden. We willen geen oorlog.’’

Leden van het veiligheidskabinet zeiden vrijdag dat zij niet op de hoogte waren van de operatie in Culiacán. Volgens hen hadden de veiligheidstroepen het huis omsingeld zonder huiszoekingsbevel en kwamen ze onder vuur te liggen nog voordat daarvoor kon worden gezorgd. Daarna besloten ze zonder huiszoekingsbevel naar binnen te gaan. Ook zouden de veiligheidstroepen de kracht van het kartel hebben onderschat.

Minister van Defensie Luis Cresencio Sandoval zei op een persconferentie dat als het veiligheidskabinet had geweten van de operatie, er meer troepen en zelfs luchtsteun beschikbaar zouden zijn gesteld. “Deze groep... ze hebben de zaak overhaast. Zonder de consequenties te overdenken”, aldus de minister. Zijn collega Alfoso Durazo van Veiligheid sprak van “een mislukking’’.

De Mexicaanse autoriteiten kregen veel kritiek op de uiteindelijke vrijlating van Guzmán. Mike Vigil, de voormalige chef-operaties van de Amerikaanse drugsbestrijdingsorganisatie DEA noemde het geweld “een teken dat de kartels sterker zijn dan de overheid. Dit is een voorbeeld voor ander groeperingen. Deze actie geeft ze de boodschap dat als een van hun leden gevangen wordt genomen, ze alleen maar de straat op hoeven te gaan om angst te zaaien onder de bevolking en de veiligheidstroepen.’’

“Er is niets bewonderenswaardigs aan deze beslissing”, schreef veiligheidsexpert Alejandro Hope vrijdag op Twitter. “Met een zeer slecht geplande operatie, die vervolgens zeer slecht is uitgevoerd, maakt de regering zich vatbaar voor chantage.’’

Ook José Reveles, die meerdere boeken schreef over het Sinaloakartel, vond de operatie onhandig, zowel in de uitvoering als vanuit politiek oogpunt. “Als de regering zegt dat ze van niks wisten, is dat ongelooflijk, zeker voor een operatie van deze schaal. Als je een operatie van deze schaal uitvoert, moet je het goed doen. Dat betekent zorgen voor genoeg steun op alle fronten en voor veiligheid in de gevangenis. Maar tegelijkertijd: zo’n precisie-operatie is op die plek onmogelijk, de kracht van het Sinaloakartel is duidelijk gebleken.”