Eindelijk zit de kroonprins op de troon: wie is Paul Magnette, de nieuwe voorzitter van de PS?

De PS heeft vanavond Paul Magnette verkozen als opvolger van Elio Di Rupo als partijvoorzitter van de Franstalige socialisten. Eerder vanmiddag is de burgemeester van Koekelberg Ahmed Laaouej verkozen tot voorzitter van de Brusselse PS-federatie. Laaouej kreeg in Brussel 52,5 procent van de stemmen. Magnette werd als enige kandidaat-voorzitter van de PS verkozen met 95,4 procent van de stemmen.

Anders dan Elio Di Rupo (68) komt Paul Magnette (48) niet uit een arm arbeiders- of mijnwerkersgezin. Magnettes ouders waren dokter en advocaat. "Een klassiek Belgisch middenklassegezin. Een arm arbeiderskind was ik niet, maar mijn familie behoorde ook niet tot de bourgeoisie", omschrijft hij zijn afkomst in een interview met De Morgen, zo'n tien jaar geleden.

Zelf schopt Magnette het in de jaren 2000 tot professor in de politicologie aan de ULB (Université Libre de Bruxelles); waar hij ook enkele jaren directeur is van het Instituut voor Europese Studies. Magnette maakt naam als professor en zou destijds zelfs de meest geciteerde Belgische politicoloog geweest zijn in internationale wetenschappelijke werken.

Toch moet de academische carrière op een gegeven moment plaats ruimen voor de politiek.

Magnette is er niet geboren en zijn ouders waren ook "inwijkelingen", maar toch ligt de basis van Magnettes politieke carrière in Charleroi. De plaatselijke corruptieschandalen beu, benoemt Elio Di Rupo, op dat moment Waals minister-president en PS-voorzitter, Magnette in 2007 tot bemiddelaar in Charleroi.

Midden jaren 2000 kwamen in de Henegouwse industriestad allerlei schandelen naar boven over fraude en schriftvervalsing en werd ook een zwarte kas ontdekt, geld van Europese en federale subsidies waarmee onder meer buitenlandse reisjes werden betaald. Centrale figuur was Jean-Claude Van Cauwenberghe, jarenlang burgemeester van de stad en lokaal partijvoorzitter.

"Di Rupo belde mij en zei: je komt uit Charleroi, je staat dicht bij de PS, je bent een gerespecteerd politoloog: wil jij niet bemiddelen?", vertelt Magnette daarover aan De Morgen. En Magnette kwam, zag en bemiddelde. Of beter gezegd: hield grote schoonmaak. Het stadsbestuur werd grondig door elkaar geschud en plaatselijke sterke man Van Cauwenberghe trok zich knarsetandend terug.

In datzelfde jaar loodst Di Rupo Magnette de nationale politiek binnen. Magnette wordt minister van Volksgezondheid, Sociale Zaken en Gelijke Kansen in de door Di Rupo herschikte Waalse regering. Het is het begin van een snelle klim naar de top.

Enkele maanden later ruilt Magnette het Waalse voor het federale niveau, waar hij minister van Klimaat, Energie en Consumentenzaken wordt in de interim-regering-Verhofstadt III. Hij blijft op post in de daaropvolgende regeringen Leterme I, Van Rompuy en Leterme II. In 2011 wordt hij minister van Overheidsbedrijven, Ontwikkelingssamenwerking en Wetenschapsbeleid in de regering-Di Rupo.

Een dik jaar later keert Magnette echter terug naar de lokale politiek. Begin 2013 wordt hij burgemeester van Charleroi, na de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 2012. Magnette stopt als minister, maar verdwijnt niet uit de nationale politiek. Tegelijk met het burgemeesterschap leidt hij ook de PS als interim-voorzitter. Een job die hij graag had willen blijven uitvoeren, maar in 2014 eist Di Rupo, intussen premier af, zijn stoel weer op. De kroonprins moet zijn beurt afwachten.

Het voorzitterschap is hem (nog) niet gegund, het minister-presidentschap wel. In 2014 komt Magnette aan het hoofd te staan van een Waalse regering van PS en CDH. Een linkse Waalse regering, tegenover een centrumrechtse coalitie van N-VA, CD&V en liberalen op Vlaams en federaal niveau.

Een van de spraakmakendste beslissingen tijdens zijn minister-presidentschap is ongetwijfeld de weigering in 2016 om het CETA-akkoord te ondertekenen, een handelsverdrag tussen de Europese Unie en Canada. De deelstaten moeten daar apart hun goedkeuring aan geven, maar Magnette zet de hakken in het zand. Hij vindt CETA een veel te liberaal akkoord en ziet er een bedreiging in voor de Waalse landbouw en openbare dienstverlening.

In Vlaanderen en Europa vallen ze van hun stoel. Magnettes naam gaat internationaal over de tongen. In Vlaanderen wordt zijn houding echter als hypocriet ervaren, daar de PS tijdens de regering-Di Rupo nooit enig bezwaar zou hebben gemaakt tegen de tekst. Ze zien er een opportunistische, communautaire en electorale strategie in. Uiteindelijk, na enige aanpassingen aan de tekst, keurt de Waalse regering eind oktober 2016 CETA toch goed.

Een klein jaar later ligt Magnettes regering tegen de vlakte. De (opkuis van de) schandalen die Magnette politieke faam hebben geleverd, doen hem nu de das om. In de zomer van 2017 pleegt het CDH een coup en ruilt het de PS in voor de MR, na de schandalen rond Publifin en Samusocial waarbij verschillende PS'ers betrokken zijn. Magnette en de PS verhuizen naar de Waalse oppositiebanken. Geen PS-voorzitter en geen minister-president meer. Magnette gordt daarentegen de burgemeesterssjerp weer om, die hij als minister-president had afgestaan en wacht op de volgende nationale kans.

Die komt er in september 2019. Elio Di Rupo, intussen minister-president van de Waalse regering van PS, MR en Ecolo, kondigt aan dat hij geen voorzitter meer zal blijven. Twee weken later is duidelijk dat Magnette de enige kandidaat is om Di Rupo op te volgen. Vandaag is hij officieel verkozen. Het moment is eindelijk daar voor de schijnbaar eeuwige kroonprins om op de troon te zitten.

Maar wat voor een voorzitter zal Magnette zijn? Het verschil met Di Rupo zal in elk geval duidelijk zijn, zegt politiek analist Rik Van Cauwelaert: "Di Rupo is een man die het compromis zoekt, terwijl Magnette toch iemand is die stevig op zijn strepen blijft staan en minder compromisgeneigd is als het gaat over de grond van hun socialistische boodschap."

En dat zal zich zowel binnen de partij uiten als naar buiten toe. "Wat hij met CETA gedaan heeft, is trouwens helemaal Magnette. Dat zie ik Di Rupo niet doen. Magnette durft dat wel. In de PS zeggen ze trouwens over hem: Magnette ose tout. Hij durft alles."

Van Cauwelaert verwacht dat onder Magnette de PS een veel linksere smoel zal krijgen dan onder Di Rupo. Het was ook Magnette die erop aandrong om na de verkiezingen met de radicaal-linkse PTB te praten. "Hij heeft de PTB zelf groot zien worden als burgemeester in Charleroi."

En wat met de machtsverhoudingen binnen de partij? Zal Di Rupo Magnette zijn gang laten gaan of als een schoonmoeder vanuit Namen op diens voorzitterschap neerkijken? "De PS is op dat vlak een strak afgelijnde partij", weet Van Cauwelaert. "De voorzitter is voorzitter. Punt. Ex-voorzitters proberen niet tussenbeide te komen. Di Rupo zal dat ook niet wagen. Magnette wordt ook gesteund door de twee grote afdelingen van de PS. Eens hij er zit, is zijn gezag ook onomstreden. Dat is altijd zo geweest in de PS."

Magnette zal nu als PS-voorzitter mee onderhandelen over een nieuwe federale regering. Zijn standpunt is altijd geweest: niet met de N-VA. Terwijl Di Rupo iets genuanceerder was. Is een paarsgele coalitie, de formule met de PS en de N-VA als kern die nu op tafel ligt, gedoemd om te mislukken nu Magnette de PS leidt? "Hij heeft al meermaals gezegd dat de PS en de N-VA niets gemeen hebben en ik denk dat hij dat gaat doortrekken. Magnette heeft bijna een viscerale afkeer voor alles waar de N-VA voor staat. Dus ik denk dat men de factor-Magnette niet mag onderschatten in het geheel van de besprekingen die nu bezig zijn."

Welke regering er in de nabije of verre toekomst ook uit de lucht zal vallen, Magnette zal daar zelf allicht geen deel van uitmaken, meent Van Cauwelaert. "Ik denk dat hij dat voorzitterschap zal vasthouden en gaat combineren met zijn burgemeesterschap. Anders zou hij niet voor dat voorzitterschap zijn gegaan, want hij heeft er inderdaad lang op moeten wachten. Maar hij zal de regering wel van heel dichtbij volgen. Wees gerust dat zijn troepen zullen marcheren op zijn bevel."