Michel Maus: ‘Niet de belastingdruk, maar de verdeling is onrechtvaardig’

Nadat Michel Maus, professor fiscaal recht (VUB), zijn zomer opofferde aan het schrijven van zijn boek Partycrasher, de fiscus als pretbederver kan het al een erratum gebruiken. Het boek was nog maar van de drukpersen gerold of de nieuwe Vlaamse regering schrapte totaal onverwachts de woonbonus, en het Grondwettelijk Hof verwierp vorige week – iets minder onverwachts – de effectentaks. 

Het kan rekenen op een milde vloek van de auteur. Maar het toont ook aan dat de fiscus voortdurend in beweging is. Sinds de initiële ‘Wet tot vestiging van cedulaire belastingen op de inkomsten en van een bijkomende belasting op het globaal inkomen’ is de aanwas van het aantal regels uitgegroeid tot een onontwarbaar kluwen. De achterliggende idee, een herverdelende rol van de personenbelasting, is inmiddels ook helemaal op de achtergrond verdwenen. Volgens Maus is dat niet zonder gevaar: “Zo’n hoge belastingdruk blijven de Belgen niet pikken.”

Een zomer opofferen voor een boek over de fiscus?

Michel Maus: (lacht) “Je bent professor fiscaal recht voor iets. Maar de drijfveer was eigenlijk dat ik rondom mij heel veel fiscale onwetendheid zie. Dat is geen sneer, gewoon een vaststelling. Veel mensen zijn niet op de hoogte van tal van fiscale maatregelen, en dan gebeuren er al eens ongelukken. Ook al omdat er een heus doolhof is ontstaan. Enkel fiscalisten lijken er nog hun weg in te vinden.”

U koos voor een lichte en vaak luchtige benadering. Fiscaal infotainment?

“Dat was inderdaad de bedoeling. Mijn opzet was aanvankelijk een soort bucketlist opstellen en dat fiscaal vertalen. De droom van een Toscaanse villa of tweede verblijf. Een luxejacht, enzovoort. Al die zaken die mensen doen wegdromen maar vaak brutaal doorprikt worden door de fiscale valkuilen. Vandaar de titel van het boek. Het lijkt erop dat de fiscus ons geen enkel plezier gunt en steeds weer het feest komt bederven. Al is het gaandeweg iets ruimer opgevat geworden.”

De initiële wet die aan de basis ligt van ons belastingstelsel had een sociaal karakter, die het evenwicht in de samenleving wou herstellen. Vandaag lijken we daar ver van af te staan?

“Het is precies honderd jaar geleden dat de wet rond de inkomstenbelasting is geschreven en goedgekeurd. Het was een zekere Jules Ingenbleek, secretaris van koning Albert I, die een rapport opstelde. Het concept was duidelijk, de betere klasse zou meer betalen. Dat stak goed in elkaar met verschillende belastingschijven volgens klasse. Het toptarief van 27 procent inkomstenbelasting was voor diegenen die 1 miljoen Belgische Frank per jaar verdienden, omgerekend is dat vandaag 1,5 miljoen euro. 

“Vergelijk dat eens met de hoogste schijf van 50 procent die vandaag al geldt voor iedereen die 39.660 euro per jaar verdient. Van het initiële concept, dat hogere inkomens meer bijdragen, schiet niets meer over. En met de vele vrijstellingen en ontsnappingsroutes van vennootschappen voelt de gewone middenklasse zich terecht fiscaal afgestraft.”

Daar zitten soms ronduit onrechtvaardige belastingen tussen, zoals de dubbele erfbelasting, maar soms ook hilarische, zoals de door de overheid gesubsidieerde fietsen waarmee zelfstandigen de Mont Ventoux op rijden?

“Daarmee wil ik aangeven hoe onrechtvaardig of onlogisch het hele systeem in elkaar zit. Ik voel steeds meer onbegrip bij mensen over de fiscaliteit, en ook de politici zelf worden nerveus. Omdat ze voelen dat de bevolking het niet meer pikt. Het is ook voor het politiek bestel niet goed. Te hoge taksen zijn door de geschiedenis heen vaak aanleiding geweest voor een revolte. De Franse Revolutie is een mooi voorbeeld. Maar ook de Britse premier Margaret Thatcher kwam ten val na protest tegen haar vermogensheffing. Dichter bij huis zit de Turteltaks nog vers in het geheugen. Of kijk naar de gele hesjes die de accijnsverhoging op brandstof niet pikten. Fiscaliteit is wel vaker politiek vuurwerk gebleken.”

We betalen met zijn allen elk jaar zowat 210 miljard euro aan belastingen en taksen allerhande?

“Dat is inderdaad een gigantisch bedrag. Al is voor mij niet zozeer de belastingdruk het probleem. Je krijgt er ook heel wat voor terug, denk bijvoorbeeld aan onze sociale zekerheid. Maar het systeem steekt in ons land niet langer rechtvaardig in elkaar.

“Waar ik zelf nog het meeste van schrok, was het aandeel van de auto daarin. Liefst 10 procent van de totale belastingen komt via de BTW, belastingen en tol tot accijnzen. Dat plaatst voor mij het hele mobiliteitsvraagstuk toch wel even in een ander perspectief. Waarom zou de overheid haar melkkoe aan banden leggen? Als er minder auto’s rijden, dan moet ze via een andere weg nieuwe inkomsten zien aan te boren.”