Niet peperdure pillen, wel kankermedicijnen duwen uitgaven ziekteverzekering de hoogte in

Een maand geleden stond het op alle voorpagina’s: baby Pia zou het spuitje krijgen tegen haar spierziekte waarvoor Vlaanderen 1,9 miljoen bij elkaar sms’te. Zolgensma, het duurste medicijn ter wereld, wordt in Europa nog niet terugbetaald, en de verontwaardiging over die prijs kon heel wat mensen beroeren, en overtuigen om te storten. 

Maar ook over de medicijnen die wel terugbetaald worden, is er ongerustheid. Al sinds 2015 wordt het bedrag dat daarvoor is voorzien in de begroting met honderden miljoenen overschreden, terwijl die uitgaven de jaren ervoor net daalden. Ook voor 2019 wordt voorspeld dat de ziekteverzekering 162 miljoen méér zal uitgeven aan terugbetalingen dan was voorzien. 

En verrassend, het zijn niet peperdure medicijnen van het type-Piaprik die de uitgaven van de ziekteverzekeringen de hoogte in duwen. Er is vooral een stijging bij uitgaven voor medicijnen die worden afgeleverd door ziekenhuisapothekers aan ambulante patiënten (zonder overnachting), van  973 miljoen euro in 2013 tot ruim 1,7 miljard in 2018. Dat is 82 procent erbij, stelt het Riziv vast, dat de ziekteverzekeringen in ons land beheert. 

Binnen die groep zetten vooral de uitgaven voor kankermedicijnen en medicijnen tegen chronische ontstekingsziekten de toon, berekende de CM, die 42 procent van de Belgische bevolking vertegenwoordigt. De uitgaven voor kankermedicijnen zijn de afgelopen vijf jaar bijna verdubbeld; voor chronische ontstekingsziekten (denk aan artritis en de ziekte van Crohn) zijn de uitgaven met de helft gestegen. 

Andere sectoren, zoals de gewone apothekers, of medicijnen die tijdens een ziekenhuisopname worden betaald, bleven vrij stabiel. De uitgaven die hier worden weergegeven, zijn overigens bruto-uitgaven, waarvan de farma-industrie soms nog een deel terugstort in overleg met de overheid. 

Ligt de focus van het maatschappelijke debat dan niet verkeerd? “Natuurlijk heeft een geneesmiddel zoals bij Pia een hoge kostprijs, maar dat gaat over één kindje”, zegt voorzitter Luc Van Gorp van de CM. “De grootste uitgave zit opvallend bij medicatie tegen kanker en ontstekingsziekten. Die kosten minder per stuk, maar als je daar over duizenden patiënten spreekt, zijn die absolute cijfers veel hoger.” 

De CM maakte daarom een top tien van de medicijnen die voor de meeste uitgaven zorgen. Acht daarvan dienen om kankers of chronische ontstekingsziekten te behandelen. Die zijn inderdaad relatief niet de duurste (maximaal 49.458 euro per jaar voor een kankerbehandeling met Ibrutinib). Maar omdat zoveel mensen de geneesmiddelen gebruiken, wegen ze veel zwaarder door op de uitgaven dan de paar extreem dure medicijnen voor zeldzame aandoeningen. 

De prijs voor die peperdure terugbetaalde medicijnen loopt dan wel op tot 590.010 euro per jaar (Galsulfase), er worden binnen de CM maar 117 patiënten behandeld met de tien duurste geneesmiddelen. Daardoor maakt hun aandeel in het totaalplaatje maar 5 procent uit. Let wel, het gaat nog steeds om de medicijnen die worden afgeleverd door ziekenhuisapothekers aan ambulante patiënten, de groep uitgaven die het sterkst steeg.

De stijging in de uitgaven lijkt ook nog niet meteen te gaan stoppen: het Monitoringcomité raamde dat tegen 2024 de uitgaven voor geneesmiddelen nog met 1,4 miljard zullen stijgen. “We hebben schrik dat de ziekteverzekering dit op een moment niet meer kan terugbetalen”, zegt Van Gorp. “Daardoor wordt de patiënt mogelijk geconfronteerd met de factuur."

Van Gorp ziet een paar oplossingen om die betaalbaarheid wel te garanderen. “Moet elk onderzoek voor een nieuw medicijn door de farma gebeuren? Dat kan evengoed door academische onderzoekscentra, en goedkoper”, stelt hij. “En moet een patent niet sneller worden losgelaten, zodat een goedkopere variant op de markt kan komen?”, klinkt het ook.