Verkiezingen of niet? “Britse regering is verdeeld over volgende stappen in brexit”

Het Lagerhuis keurde dinsdag voor de eerste keer ooit wel een brexit-akkoord goed, maar verwierp meteen daarna de procedure om de nodige wetgeving in sneltempo door het parlement te loodsen. Johnson kondigde daarop aan de pauzeknop in te drukken en te wachten op antwoord uit Europa over eventueel uitstel. Ook voor volgende week staat de deal niet meer op de parlementaire agenda. Gisteren belde de premier opnieuw met Europees president Tusk om hem te zeggen dat hij persoonlijk geen uitstel wil, en dat de kans bestaat dat het Verenigd Koninkrijk op 31 oktober zonder deal uit de EU stapt.

Toch is de kans op uitstel groot. Niemand verwacht dat de EU de Britten geen verlenging meer zal gunnen. Vraag is of dat een langer, zogenaamd ‘flexibel’ uitstel wordt, zoals ook de deadline van 31 oktober er eigenlijk al een is: de Britten verlaten de EU uiterlijk op een bepaalde datum, in dat geval 31 januari, maar mogen er ook eerder uitstappen als ze dat beslissen. 

Of wordt het toch een korter uitstel zodat Johnson een nieuw drukkingsmiddel krijgt en de komende weken opnieuw kan proberen de uittredingswet door het parlement te krijgen, met dan de optie tot langer uitstel als dat niet lukt? 

Het zal waarschijnlijk niet de EU zijn die de keuze voor Johnson gaat maken. Mogelijk komt er dus een aanbod tot uitstel dat lang genoeg is zodat het de premier zelf is die zal moeten kiezen tussen zijn deal proberen toch nog door het parlement te krijgen, of eerst verkiezingen te houden om dan hopelijk met een versterkte Conservatieve partij de het akkoord en de bijbehorende wetten door het nieuwe parlement te laten goedkeuren.

Aan beide keuzes zijn echter risico’s verbonden.

Aan de ene kant zouden ervaren adviseurs en ministers uit de Conservatieve partij staan, de “mannen in kostuum”, zoals Buzzfeed hen omschrijft. Zij willen dat de premier de komende weken het akkoord en de bijbehorende wetgeving gewoon door het parlement loodst, het Verenigd Koninkrijk uit de EU haalt, en erna eventueel verkiezingen uitroept. Johnsons grote troef zou dan zijn dat hij degene is die de brexit heeft voltooid, waarna een versterkte Conservatieve partij zijn ‘gewone’ binnenlandse programma kan uitvoeren. 

Zij vrezen ook dat het risico bestaat dat nieuwe verkiezingen opnieuw geen duidelijke meerderheid zullen opleveren, en Labour mogelijk zelfs zal versterken. Wat het brexit-project helemaal op de helling zet, met mogelijk volgend jaar een nieuw referendum. Dat risico willen de tegenstanders van verkiezingen niet lopen, nu Johnson zo dicht bij een meerderheid voor zijn akkoord staat.

 Aan de andere kant staan adviseur Dominic Cummings en zijn aanhangers, die het liefst snel naar een verkiezingscampagne gaan onder het motto “het volk versus het parlement”. De Conservatieven zouden tijdens die campagne de schuld voor het altijd maar voortdurende uitstel dan bij Labour en de Liberal Democrats leggen. Terwijl steeds meer Britten de brexit nu echt wel beu worden, zou Johnson de bevolking kunnen proberen overtuigen met het argument dat hij als enige een deal in handen heeft, en er nu gewoon een meerderheid voor nodig heeft in het parlement.

De voorstanders van snelle verkiezingen twijfelen namelijk of de huidige deal zonder verkiezingen wel door het parlement zal geraken tijdens eventueel uitstel. Johnson kreeg dinsdag voor de eerste keer ooit wel een meerderheid achter zich toen de brexit-wet in een tussentijdse lezing werd goedgekeurd, maar het is lang niet zeker dat dat bij een verdere behandeling nog altijd het geval zal zijn. Doordat parlementsleden bij verder uitstel meer tijd krijgen om amendementen voor te bereiden, is het totaal onduidelijk of de originele deal nog een meerderheid zou krijgen. De oppositiepartijen zouden zich bijvoorbeeld kunnen verenigen rond een nieuw voorstel voor een douane-unie, waarmee Johnsons deal de vuilbak in kan.

Vraag is echter of Labour snelle verkiezingen nu wel zou steunen. De partij weigerde al twee keer Johnson te helpen nieuwe verkiezingen uit te lokken uit vrees dat in tussentijd het land de EU zou verlaten zonder akkoord. De partij zei de voorbije weken verkiezingen pas te steunen als verder uitstel gegarandeerd was. Maar nu zou de partij toch weer twijfelen. In de peilingen staat Labour er ook niet bijster goed voor.