Hoe kon een container met 39 migranten onder de radar blijven?

Welk traject legde de container af?

Het is woensdagochtend 1.40 uur wanneer bij de politie de oproep binnenloopt. Ambulancediensten vragen bijstand op het industrieterrein Waterglade, in Grays. Daar werden minuten eerder de levenloze lichamen van 39 mensen aangetroffen in een container.

De oplegger was even daarvoor aangekomen in de nabijgelegen haven van Purfleet, langs de Thames. Het onderzoek wijst al snel uit dat er een Belgische link is. De vorige halte was Zeebrugge. De container kwam daar toe op 22 oktober in de namiddag, en vertrok nog dezelfde dag op een schip richting Engeland. Waar de container precies vandaan komt, is nog steeds onduidelijk.

In Purfleet werd de container opgehaald door een 25 jaar oude vrachtwagenchauffeur uit Noord-Ierland. De trekker waarmee hij reed, staat evenwel geregistreerd in Bulgarije, in de kustplaats Varna. Veel kilometers heeft die daar niet afgelegd: een dag na de registratie in juni 2017 verliet de truck voorgoed het land.

Wie zijn de slachtoffers?

De eerste berichten wezen allemaal in de richting van transitmigratie: vluchtelingen uit het Midden-Oosten die Europa doorkruisen in de hoop een beter leven te kunnen opbouwen in Engeland. Maar donderdag bleek dat de slachtoffers allemaal Chinezen zijn: 38 volwassen, 1 minderjarige. Ze overleden binnenin een koelcontainer. Daarin wordt het niet alleen ijskoud, het gevaar op verstikking is er ook bijzonder groot.

Stef Janssens, expert bij federaal migratiecentrum Myria, zegt verbaasd te zijn. “Normaal gezien verwacht je dat het om Syriërs of Afghanen zou gaan. De laatste jaren hebben we gewoon geen dergelijke dossiers gezien waarbij het ging om Chinezen.” Ook Joachim Coens, gedelegeerd bestuurder van de haven van Zeebrugge, is verrast. “Dagelijks houdt de politie transitmigranten tegen in de haven. Maar dat zijn zelden Chinezen.”

Hoe konden ze onder de radar blijven?

Iedere dag passeren in de haven van Zeebrugge 4.000 containers. Het is onmogelijk om die allemaal binnenstebuiten te keren en helemaal de controleren. Smokkelaars en migranten weten dat, en rekenen erop dat ze niet opgemerkt zullen worden. De politie voert uiteraard wel gerichte controles uit, met onder meer warmtescanners en CO₂-meters. Daarmee kan menselijke aanwezigheid gedetecteerd worden. Maar bij koelcontainers zijn die toestellen nutteloos. Om de temperatuur binnen laag te houden zijn de containers stevig geïsoleerd, waardoor de scanners niet werken.

Toch is het niet zo dat dergelijke containers zonder controle door de haven rollen. In het klassieke scenario wordt de container afgeleverd op de terminal. Die wordt bewaakt met camera’s, die onder andere in de gaten houden of niemand daar in de container klimt. Bovendien worden de containers verzegeld wanneer de vracht ingeladen is. Ook de chauffeur die het gevaarte aflevert, wordt nagetrokken.

Bestaat de kans dat de slachtoffers in Zeebrugge in de container klommen? Het valt nooit helemaal uit te sluiten, maar het is erg onwaarschijnlijk, zegt Coens. 39 mensen is een te grote groep om ongestoord rond te wandelen en binnen te dringen. Volgens hem moeten zij bijna zeker buiten Zeebrugge in de container gestapt zijn.

Wie zit erachter?

Alles wijst voorlopig in de richting van mensensmokkel. Maar er zijn veel losse eindjes. Bijvoorbeeld: vanwaar kwam de container voor hij in Zeebrugge afgeleverd werd? De federale politie houdt er rekening mee dat de Chinezen al buiten België aan boord kwamen.

Volgens Stef Janssens is de kans groot dat het om een geval van zogenaamde smokkel met garantie gaat. Daarbij krijgt de smokkelaar zijn geld pas als de operatie een succes is en de personen levend en wel op hun bestemming aankomen. Zo’n overeenkomst is doorgaans duurder dan wanneer de smokkelaar op voorhand betaald wordt. Voor de smokkelaar zelf is het zaak om het risico te beperken: als de politie lucht krijgt van de zaak, kan hij naar zijn geld fluiten. Daarom wordt vaak gewerkt met de minder gecontroleerde koelcontainers, en gaat het transport via kleinere havens. Janssens sluit niet uit dat het om een goed georganiseerd netwerk gaat en dat de slachtoffers er al een hele reis doorheen Europa op hadden zitten.

Opvallend is ook dat de trekker die de container in Engeland van de haven naar het industriepark bracht, in Bulgarije geregistreerd staat. Dat is helemaal niet uitzonderlijk, zegt Frank Moreels van vakbond BBTK. Samen met sp.a-politica Kathleen Van Brempt schreef hij eerder al een boek over de wildgroei aan postorderbedrijfjes in de sector. “Het is al jaren een torenhoog probleem. Een vrachtwagen die het land verlaat en twee jaar niet terugkeert is sowieso louche en illegaal. Het toont aan dat er in de transportsector contracten zijn die niet in de haak zijn. De fraude heeft vele gezichten, en mensensmokkel is daar zeker een van.”