Hoe China de wereld verovert, en begint bij Afrika

Egypte en China ondertekenden gisteren een akkoord voor een currency swap van 2,6 miljard dollar. De komende drie jaar kunnen beide landen daardoor elkaars munt uitwisselen tegen een vaste wisselkoers. Egypte zal zo geen dollars meer nodig hebben om handel te drijven met China. Dat is belangrijk voor het Noord-Afrikaanse land, want de reserves aan buitenlandse munteenheden stonden er bijzonder laag en buitenlandse reserves zijn nodig om de eigen munt te ondersteunen.

"Zo'n currency swap brengt weliswaar verplichtingen mee voor beide landen, maar hoe dan ook zal er altijd een partij veel meer voordelen halen uit de deal dan de andere partij", legt Rosanne Vanpée uit, docente bij de faculteit Economie aan de KU Leuven. "Het is op dit moment niet te voorspellen voor wie het akkoord tussen Egypte en China beter zal uitdraaien, maar hoe dan ook zal de impact op de economie voor Egypte veel groter zijn dan voor China."

De currency swap tussen China en Egypte is "een teken van wat er allemaal gaande is qua Chinese handel met Egypte, zegt Sara Van Hoeymissen. Zij is professor Chinese studies aan de Universiteit van Botswana. "Het toont aan dat er op dit moment al heel wat Chinese invloed is, en dat die belangrijk is voor de Egyptische economie."

Egypte is lang niet het enige Afrikaanse land waar China zijn (financieel-economische) invloed de laatste 15 jaar steeds meer heeft opgedreven. Zo gaf Peking een lening aan Angola in ruil voor olie, zit er Chinees geld in Congo in ruil voor koper en ook in Zimbabwe heeft China steeds meer in de pap te brokken. "Voor de meeste Afrikaanse landen staat Europa wel nog op nummer 1, maar China komt vaak op plaats 2 of 3", aldus Van Hoeymissen. "Europa moet zich wel meer zien te profileren, en we moeten ons bewust zijn van de sterktes die we in Afrika hebben. als ik met mijn Afrikaanse studenten discussieer, dan zeggen zij dat de VS en Europa uitgeteld zijn. Dat is fout, want ze zijn nog wel heel aanwezig, maar we worden niet meer herkend."

Die Chinese investeringen kunnen de Afrikaanse partners wel wat opleveren. "Zeker op gebied van infrastructuur", weet China-kenner Stefaan Van Kerckhove (UGent). "Geen enkele andere mogendheid heeft zo'n overcapaciteit aan bijvoorbeeld spoorweginfrastructuur. China is nu zeer sterk bezig met die infrastructuur te exporteren naar Afrika."

Al gebeuren er ook wel accidents de parcours door onervaren Chinezen. In Botswana ging zo een Chinese investering in een energiecentrale volledig de mist in. "Veel Chinese bedrijven hebben de ambitie om op termijn wereldspeler te worden. Ze zien Afrika vaak als eerste markt die ze moeten proberen te veroveren om ervaring op te doen. En dan betalen ze wel eens leergeld", verklaart Van Hoeymissen.

Afrika maakt trouwens maar een klein percentage uit van de Chinese investeringen. Ook - en vooral - in de rest van de wereld koopt China zich in. "Het land is daar al 30 jaar mee bezig", stelt onderzoeker Van Kerckhove. "Ze subsidiëren de Amerikaanse staatsschuld, ze kopen de Griekse haven van Piraeus, werken zich in in IJsland en de Balkan... Maar Afrika is nog een andere zaak: dat is een vorm van neokolonialisme. China past daar dezelfde strategie toe als de Europese mogendheden in de 19e eeuw: de Afrikaanse landen bewerken en belangen verwerven."

Professor Van Hoeymissen is het niet eens met dat laatste. "Economische invloed brengt de facto wel politieke invloed met zich mee. Maar de Chinezen volgen een ander model dan pakweg Frankrijk in het post-koloniale tijdperk. China wil niet rechtstreeks interveniëren in de binnenlandse politiek van de Afrikaanse landen. De term neokolonialisme past niet op de situatie wat China nu doet. Dat zie je ook in hoe de Afrikanen denken over de Chinese investeringen: de westerse landen ervaren zij nog altijd als heel arrogant, de Chinezen niet."