Protest tegen seksisme en discriminatie van vrouwelijke artiesten in SMAK en in de kunstwereld

De organisatoren noemen het een "stille en esthetische protestactie". Naar eigen zeggen wilden ze al met SMAK in dialoog gaan maar het museum voor actuele kunst weigerde een gesprek. Directeur Philippe Van Cauteren betreurt de pamfletaire aanpak. "Wij zijn wel bereid om te praten, maar dan inhoudelijk, geen welles-nietesspel, en nog minder een moddergevecht", zegt hij.

Voor de actievoerders moeten alle musea, dus ook het SMAK, zich uitspreken over seksisme. Als dat niet gebeurt gaat het grensoverschrijdend gedrag gewoon verder, zeggen ze. Maar de groep protesteert ook tegen de exclusief mannelijke top van de instelling. Volgens de demonstrerende kunstenaars en studenten staat de kunstwereld "bol van seksueel machtsmisbruik".  

De actiegroep wil vooreerst van het SMAK horen wat het beleid is tegenover seksisme en machtsmisbruik. De demonstranten noemen het SMAK een instelling van witte mannen, met een geschiedenis zonder vrouwen. Nooit was een vrouw directeur.  

Nog een paar citaten uit de open brief. "Genoeg is genoeg. We willen verandering zien. Vrouwen zijn meer dan muzen voor de kunsten." "Vrouwen zijn meer dan materiaal voor een groepstentoonstelling. Vrouwen zijn meer dan potentiële assistenten van mannelijke artistieke directeurs." 

Philippe Van Cauteren zegt dat hij eigenlijk wel blij is dat de actiegroep het SMAK als megafoon gebruikt, maar hij ligt zeker niet wakker van de manifestatie. Hij zal de betogers onbevangen tegemoet treden. Voorts zegt Van Cauteren dat hij tegen "kwantificering" is, en dat ook het SMAK niet zo maar de hele kunstgeschiedenis opeens kan hervormen.

Hij wijst er op dat het operationele team van zijn museum uit 3 mannen en 3 vrouwen bestaat, en dat er van de 50 werknemers 30 vrouw zijn. Overigens, gaat hij verder, die vrouwen zijn erg verontwaardigd dat ze door de actiegroep als kneusjes worden voorgesteld die braaf en gehoorzaam de grillen van de mannelijke collega's ondergaan. Eind november opent in het SMAK een dubbeltentoonstelling met Rosalind Nashashibi en Lucy Skaer en volgend jaar staan er zeker 2 vrouwelijke shows op de agenda. 

Bij het M HKa liggen de cijfers voor vrouwen gunstiger, heeft woordvoerder Bert De Vlegelaer berekend. De voorbij 3 jaar waren er 25 solo-tentoonstellingen, daarvan 8 over een vrouw, namelijk Anne-Mie Van Kerckhoven, Laure Prouvost, Jacqueline Mesmaeker, Hedwig Houben, Sveta Shuvaeva, Otobong Nkanga, Michèle Matyn en Thea Gvetatza. Bij groepstentoonstellingen streeft M HKa naar een gelijke verdeling mannen en vrouwen. In werkelijkheid bleven de goede bedoelingen wel eens steken op een verhouding 40-60. 

Bert De Vlegelaer wijst er op dat M HKa een instelling is van de Vlaamse Gemeenschap, die normen en criteria oplegt. Zo bestaat de raad van bestuur uit evenveel mannen als vrouwen, en zijn er veel vrouwelijke curatoren en leidinggevenden. 

Het M HKa moet een voorbeeldfunctie hebben op het vlak van gelijkheid, en houdt zich daar aan. Bij de uitnodiging voor deelname aan tentoonstellingen kijkt het museum naar het verleden van de kunstenaars. Maar je kan nooit 100% zeker zijn dat iemand zich altijd correct heeft gedragen. Wie verwikkeld is in een juridisch conflict over seksisme of machtsmisbruik komt uiteraard niet aan bod.  

Bij Wiels in de Brusselse gemeente Vorst zitten 4 vrouwen en 1 man in het directiecomité. Die eenzame man is wel de grote baas, Dirk Snauwaert. In februari opent een tentoonstelling van de Vietnamese kunstenares Thao Nguyen Phan. Later volgen er nog 2 mannelijke en één vrouwelijke solo-show. 

Tot januari loopt er nog de groepstentoonstelling "Open Skies" met 4 vrouwen en 3 mannen. Dit jaar organiseerde Wiels "Multiple Transmission: Art in the Afropolitan Age" met 4 vrouwen en 5 mannen. Er waren 6 solo-tentoonstellingen in 2019, 1 van hen met een vrouw, Ellen Gallagher. 

In 2018 maakte Wiels 7 solo-exposities, 3 met een vrouw, Hana Miletic, Sophie Podolski en Rita McBride. Aan de groepstentoonstelling "Something stronger than me" namen 7 vrouwen deel, naast 9 mannen. Bij het evenement "Unexchangeable" was 1 op de 3 van de zowat 30 kunstenaars vrouw.   

In 2017 kreeg geen enkele vrouw een solo-tentoonstelling, 3 mannen wel. De spraakmakende groepsmanifestatie "Het afwezige museum" had 12 vrouwen op 45 deelnemers. In 2016 waren er 2 solo-tentoonstellingen met vrouwen, 4 met mannen. 

Nog even naar 2015 tenslotte. Toen programmeerde Wiels 2 solo-exposties, over een man en een vrouw. Maar er was een volledige vrouwelijke groepstentoonstelling, namelijk "Body Talk: feminisme, seksualiteit en het lichaam bij 6 Afrikaanse kunstenaressen". 

De 3 musea zeggen dat er al een grote weg is afgelegd naar de gelijke behandeling van mannelijke en vrouwelijke kunstenaars, maar dat er nog fors wat werk op de plank ligt. De musea voor actuele kunst vinden het maar normaal dat ze aandacht hebben voor seksistisch gedrag, seksuele intimidatie en misbruik, al geven ze toe dat er een groot verschil bestaat tussen geruchten, roddels en feiten.  

Off the record hoor je ook wel dat er nu eenmaal net iets meer mannelijke dan vrouwelijke topkunstenaars zijn. Die mannen verzorgen hun PR ook beter... En het kan nooit de bedoeling zijn, zeggen de musea, om met een weegschaaltje, een calculator en algoritmen een volledige pariteit te bereiken tussen man-vrouw, blank-gekleurd, hetero-LGBTQ, links-rechts, oud-jong. Begin er maar aan als tentoonstellingenmaker. Opvallend is wel dat in de bloeiende en groeiende sector van de niet-professionele tuin-, abdij- en straatkunstmanifestaties en tentoonstellingen voor het goede doel het aantal vrouwelijke deelnemers meestal aanmerkelijk hoger ligt.