De eerste vrouwelijke premier van België staat voor een ondankbare taak

Charles Michel (MR) vertrekt dan toch vroeger dan gepland uit ‘de 16', de ambtswoning van de eerste minister. Hij kondigde vrijdagochtend op de ministerraad aan dat hij begin november zal stoppen als Belgisch premier. Officieel omdat hij zich wil voorbereiden op zijn nieuwe functie als voorzitter van de Europese Raad. Officieus omdat hij het beu was voortdurend onder vuur te liggen in de Wetstraat, waar hij sowieso niet veel meer te zeggen had.

In principe begint de nieuwe job van Michel pas op 1 december, maar in zijn entourage valt te horen dat hij de voorbije maanden al serieus heeft geblokt op ingewikkelde Europese dossiers. Als voorzitter van de staatshoofden en regeringsleiders is hij straks de man die het ultieme compromis uit zijn hoed moet toveren. De eerste top die hij zal voorzitten, op 12 december, wordt meteen een klepper. Op tafel liggen de Europese meerjarenbegroting en de ‘Green Deal’ met de klimaatambities van Europa.

Toch is er nog een andere reden voor zijn vertrek. Donderdag kreeg Michel de volle laag in de Kamer omdat hij al voor de vijfde keer op rij wegbleef van het wekelijkse vragenuurtje. Volgens de oppositie was hij de laatste weken alleen nog bezig met zijn nieuwe job en verwaarloosde hij de huidige. “Ronduit beschamend”, zei N-VA-Kamerlid Sander Loones.

Michel ergert zich al een tijdje aan het politieke steekspel rond zijn afwezigheid. Van de vragenuurtjes die hij miste, zat hij naar verluidt één keer bij de Verenigde Naties, één keer op een Europese top over de brexit, één keer in Lissabon en één keer op een vergadering in België. Stuk voor stuk belangrijke afspraken. Afgelopen woensdag zat hij twee uur in de commissie Buitenlandse Betrekkingen om vragen over Catalonië te beantwoorden.

Geen gezag meer

“Deze aankondiging staat totaal los van die kritiek”, valt te horen in zijn entourage. Michel had zijn wens om sneller te vertrekken enkele dagen geleden al geuit aan de vicepremiers in de regering. Partijgenoot Didier Reynders was al langer op de hoogte. Toch was het wachten op een goed moment om officieel de sprong te maken. Michel stelde het moment naar verluidt zo lang mogelijk uit om de federale formatie niet nodeloos te bemoeilijken.

“De premier had de fakkel al willen doorgeven aan een formateur. Maar we stellen vast dat die er nog steeds niet is. Langer wachten is onmogelijk, omdat de premier zich ten volle moet voorbereiden op zijn nieuwe functie.” 

Op dit moment gaan de preformateurs Geert Bourgeois (N-VA) en Rudy Demotte (PS) na of een toenadering mogelijk is tussen N-VA en PS. Maar haast geen enkele onderhandelaar verwacht een regering voor Nieuwjaar. 

Veel voldoening kon Michel sowieso niet meer uit zijn job halen. Door het vertrek van de N-VA uit de regering, eind 2018, had zijn ploeg geen meerderheid meer in het parlement. Sinds de ploeg ontslagnemend is, kan ze alleen nog op de winkel letten. Of toch een poging doen. Want veel gezag hadden de ministers niet meer. De voorbije weken gingen partijen allerlei vreemde allianties aan om hun eigen voorstellen door het parlement te duwen.

Als klap op de vuurpijl keurden groenen, socialisten en Vlaams Belang donderdagavond een amendement van de PVDA goed om de komende twee maanden 67 miljoen euro vrij te maken voor de aanwerving van verplegend personeel. Daardoor moest de stemming van de begroting worden uitgesteld tot in de herfstvakantie. Dezelfde begroting is intussen zo zwaar ontspoord dat er voor het jaar 2020 sprake is van een tekort van 11 miljard euro.

“Het federale niveau ziet er triest uit”, zegt politicoloog Carl Devos (UGent). “De regeringsvorming is compleet uitzichtloos, de begrotingscijfers zijn abominabel en de regering in lopende zaken neemt geen enkel initiatief. Dat straalt af op Michel, die helaas niet de geschiedenis zal ingaan als een groot premier.”

Wilmès in polepositie

Michel zocht de voorbije dagen met de partijvoorzitters en de vicepremiers een tijdelijke vervanger tot er een nieuwe regering is. Hoewel de functie de facto uitgehold is, hoopte de MR nog steeds dat zij de opvolger mochten aanduiden. De liberalen zijn de grootste familie in de regering, klinkt het, en de MR heeft meer zetels dan Open Vld.

Aangezien MR-vicepremier Reynders binnenkort al Europees commissaris wordt, lag partijgenote Sophie Wilmès in polepositie. De tweetalige Wilmès wordt nu dus de eerste vrouwelijke premier van België. Sinds haar komst in het federale parlement in 2014 maakte ze een steile opmars. Bij MR is de minister van Begroting ook al een tijdje aangewezen als hoofdonderhandelaar voor de gesprekken over de federale regering.

Open Vld-vicepremier Alexander De Croo en CD&V-vicepremier Koen Geens konden haar benoeming mogelijk nog doorkruisen, maar dat leek weinig waarschijnlijk. “Als De Croo nu in ‘de 16' kan kruipen, dan krijgt voorzitter Gwendolyn Rutten – die ook premier wil worden – hem bij de vorming van de nieuwe regering nog moeilijk weg”, zegt Devos. 

Ook CD&V mengde zich achter de schermen in de strijd. Devos: “Zelfs in deze lamentabele omstandigheden blijft het premierschap een begeerde job.”