Boeren, bouwvakkers, leraren en klimaatactivisten: waarom is er in Nederland een "springvloed" aan protest?

Het is een beeld dat we eerder op Zuid-Europese landen en eigenlijk ook op ons eigen land zouden plakken: het beeld van bijna constante demonstraties en betogingen. Toch komt ook Nederland de laatste tijd opvallend vaak in het nieuws met betogingen. 

"Net als zoveel Nederlanders had ik het idee dat we niet zo vaak meer betogen, maar eigenlijk wordt er evenveel gedemonstreerd als in de jaren 60", zegt socioloog Jacquelien van Stekelenburg aan de NOS. "De huidige protestgolf zwol aan na het uitbreken van de financiële crisis in 2008 en nu is het springvloed", zegt ze. 

Eveneens bij onze collega's van de NOS bevestigt jurist Berend Roorda met cijfers. "In 2002 kreeg Den Haag 350 aanvragen voor demonstraties, nu zijn dat er zo'n 1.500. Amsterdam gaat van 200 naar 1.081. De toegenomen polarisering in de maatschappij, de aanwezigheid van steeds meer actiegroepen die over de hele wereld actief zijn en de opkomst van sociale media, waardoor mensen sneller en makkelijker gemobiliseerd kunnen worden."

Van Stekelenburg vult aan: "Sociale media spelen een belangrijke rol. Iedereen kan tegenwoordig protest organiseren. Maar een beweging kan nog altijd alleen groot worden in een institutionele structuur, waarin mensen elkaar ontmoeten."

De huidige protestgolf is een mix van opkomend protest, gecombineerd met de laagdrempeligheid van de sociale media. Bovendien spelen ook de thema's groot protest in de kaart. 

Grosso modo valt het Nederlands protest op te delen in twee grote groepen: te veel of te weinig klimaat enerzijds en een gebrek aan middelen anderzijds.

De meest opvallende betogingen en acties, zijn die die in ruime zin samenhangen met het klimaat. Het is ook het meest gepolariseerde thema, met actieve harde groepen aan de uiterste kanten. Het zijn de acties die uitgebreid in de media komen, niet alleen wegens de boodschap maar ook door de acties zelf. 

Het zijn de boeren die met de meeste aandacht gingen lopen de voorbije weken. Met hun tractoren trokken ze twee keer naar Den Haag, maar ook de provinciehoofdsteden kregen heel wat trekkers te verwerken. Daarbij werd niet op een wegversperring meer of minder gekeken: de boeren reden waar ze wilden rijden. In Groningen moest zelfs de historische deur van het provinciehuis eraan geloven, toen een van de boeren niet te horen kreeg wat hij wou horen.

De boeren voelen zich slachtoffer van de tijdsgeest en de maatregelen die daarmee samenhangen. Vooral de stikstofregels, die het voor landbouw­bedrijven moeilijker maken om uit te breiden, zetten veel kwaad bloed.

(Lees verder onder de video van het boerenprotest uit "Het Journaal")

Maar het gaat ook over het algemene gevoel: "We krijgen van de groene jongens, de stedelingen en de klimaatactivisten de schuld van alles. We werken ons uit de naad, maar krijgen alleen maar bagger over ons heen." Het is de botsing tussen plattelands-Nederland en de stad, tussen politieke denkwijzen en manieren van leven. "Respect" was de meest gehoorde eis op de boerenbetoging.

Min of meer schouder aan schouder met de landbouwers staat de bouwsector. Ook zij hebben last van de strengere stikstofnormen: daardoor komen duizenden bouwprojecten stil te liggen.

Daarbovenop komen de zogenoemde PFAS-normen: het is de verzamelnaam voor chemische stoffen die van nature niet in de bodem zitten. Volgens nieuwe regels mag de bodem maximaal 0,1 microgram PFAS bevatten per kilo. Daardoor wordt zo'n 90 procent van de bouwgronden onbruikbaar. Met alle gevolgen vandien voor de sector. "Het land zit op slot en in een crisis", zegt Leendert-Jan Visser van ondernemersorganisatie MKB bij onze collega's van AVROTROS. "Er is echt paniek."

"De boeren hebben aan de bel getrokken, terecht. Zij vrezen dat ze hun productie niet gaan halen. Wij gaan die niet halen en dat is zeer dichtbij", klinkt het bij aannemer Jaap Veldhuizen. Hijzelf gaat op zoek naar ander werk. Vandaag wil de bouwsector - van baggeraars tot schilders, van aannemers tot transport - ook aan de politiek nog eens duidelijk laten horen dat het hen te veel is. Dat de strenge milieu- en klimaatmaatregelen hun sector doodknijpen.

Aan de andere kant van de gepolariseerde klimaatlijn staan de vele klimaatbetogingen die de voorbije maanden door Den Haag en Amsterdam trokken. Er waren de gewone protesten, de spijbelende scholieren en twee weken geleden de acties van de radicale groepering Extinction Rebellion. Die groepering blokkeerde een belangrijke weg in het centrum van Amsterdam en pleitte voor "een klimaatdictatuur", met andere woorden: het klimaat boven alles en daar moet alles en iedereen voor wijken. Het is de radicaal andere visie en de boodschap die de landbouwers of de bouwvakkers die vrezen voor hun toekomst alleen maar bozer maakt. 

Het zijn de acties die in de kijker lopen, omdat ze veel hinder veroorzaken: geblokkeerde wegen, een overspoeld Den Haag: de klimaatacties - voor of tegen - leiden tot een steeds verhittere sfeer.

(Lees verder onder de foto)

"We zijn nu eenmaal de zorg ingegaan om mensen beter te maken." Aan het woord in De Volkskrant is verpleegster Marleen Eikelenboom. Het personeel van het ziekenhuis in Den Haag is boos. Even boos als de boeren die op hetzelfde moment de stad inrijden. Maar in plaats van het Malieveld te bezetten, werken ze - op een paar collega's na - gewoon door. Die paar collega's zijn door lottrekking aangewezen en mogen betogen aan de ingang van het ziekenhuis. "We zijn eigenlijk te lief in onze sector", vindt Marleen.

Op 20 november is het de beurt aan de zorgsector om massaal te betogen. Het wordt een nationale stakingsdag; een unicum in de zorgsector. Maar dat betekent niet dat de ziekenhuizen dichtgaan. Wel zullen een aantal diensten op zondagsdienst draaien. Het zal er kalmer aan toe gaan, dan bij de boeren of de klimaatactivisten.

De zorgsector wil een loonsverhoging van 5 procent, extra vergoedingen voor onregelmatige diensten en vooral veel meer aandacht voor het welzijn van de medewerkers. Heel wat personeelsleden in de zorg stoppen er vrij snel mee, waardoor er tekorten ontstaan en anderen nog harder moeten werken. Het is de sector die mee wil genieten van de groei, de vooruitgang, de goede cijfers. Terwijl de welvaart overal toeneemt, blijven de lonen en de werkomstandigheden achter. 

(lees verder onder de foto)

Maar twee weken voor de nationale zorgsector is het aan de leerkrachten. Zij zullen op 6 november het werk neerleggen, samen met hun directeurs. Ook in de Nederlandse lerarenkamers rommelt het al even. En de eisen van het onderwijzend personeel zijn zeer te vergelijken met die van het verplegend personeel. Ook het onderwijs vindt dat het te weinig graantjes kan meepikken. In juli al legden de vakbonden en de scholen samen een claim neer van 423,5 miljoen euro. Dat geld moet ook hier dienen om de lonen te verhogen, de werkdruk te verlagen en meer leerkrachten aan te werven en in het onderwijs te houden.

Maar de leerkrachten zullen - net als het verplegend personeel - niet massaal naar Den Haag trekken. Het is de bedoeling hun ongenoegen via sociale media te uiten, door het posten van getuigenissen, bijvoorbeeld. 

Het lijkt alsof op deze "springvloeddagen van het protest" iedereen in Nederland wel iets heeft om over te grommen.