‘Trick or treat’: hoe Halloween als Keltisch feest een fascinerende gedaantewisseling onderging

Halloween is een verbastering van All Hallows’ Even, de avond voor Allerheiligen. De naam werd pas zo’n 400 jaar geleden voor het eerst gebruikt, maar het ‘feest’ op zich is veel ouder.

Over Halloween bestaan enkele misverstanden, het grootste wel het door velen gedeelde geloof dat het gebruik uit de VS komt. Niet dus: de roots liggen in Ierland. Michelle Dunne, historica aan de Dublin City University in Ierland en gespecialiseerd in Ierse volksgebruiken, is categoriek: “Halloween was een van de vier belangrijkste Keltische feesten”, weet zij. 

“De viering van Halloween dateert al van meer dan 2.000 jaar geleden. Destijds geloofde men dat aan de vooravond van die rite geesten op de wereld rondwaarden omdat tijdens die nacht de grens met het dodenrijk openstond”. 

Voordat de Kelt op 31 oktober in bed kroop, stak hij/zij in de keuken een vuurtje aan en en legde men eten klaar voor zijn/haar voorvaderen, in het geval die zouden terugkeren.

Eind 19e eeuw brachten Ierse inwijkelingen, op de vlucht voor de aardappelpest, het gebruik mee naar de Verenigde Staten. Bij gebrek aan bieten in Amerika, gebruikten ze pompoenen. Bovendien was de pompoen meer geschikt om uit te hollen.

In de VS onderging Halloween geleidelijk zijn commercieel getinte gedaantewisseling, totdat zelfs de meeste volwassenen er een erezaak van maakten voldoende zoetigheid in huis te hebben om de candy-jagers met hun “trick or treat” van suikergoed te voorzien. De supermarkten aldaar sprongen in het gat in de markt en bieden nu grote snoeppakken als koopjes aan. Behalve snoep voor de kleintjes is er ook lekkers voor de volwassenen, in de vorm van een glas wijn of een gegrilde worst, te verorberen tijdens een praatje met de buren uit de wijk. Het is een van de weinige keren in de VS dat de Amerikaan zich bewust is van zijn buren. In Europa wordt die knusheid gereserveerd voor de kerstperiode, en wordt Halloween vooral gevierd met party’s.

Dat Halloween ook doorbrak op het Europese vasteland, schrijft de Duits-Amerikaanse cultuurwetenschapster Monique Scheer volkomen toe aan het Hollywoodeffect. Halloween dankt zijn bekendheid in Europa aan Amerikaanse films (waaronder natuurlijk John Carpenters ‘Halloween’ uit 1979) en tv-reeksen. “De Amerikaanse populaire cultuur is hier alomtegenwoordig”, aldus Scheer.

Voor Europese Halloweenfans is het feest vooral eentje van gruwel. De gekozen outfits zijn dan ook heel vaak doodshoofden, heksen en geesten. In de VS, daarentegen en ondanks het tegenvoorbeeld van beroemd filmmoordenaar Michael Myers, luidt het motto “zich fijn verkleden” - eerder een analoog gebeuren met onze carnavalsdagen.

Het importeren van een feestcultuur is geen uitzonderlijk fenomeen, zegt Scheer. Ons kerstfeest is eigenlijk niets anders dan een samensmelting van diverse feestelijkheden van internationale origine. 

En zo is ook Halloween weer alom present in Europa - in een nieuwe gedaante. 

Het Keltisch feest is terug van nooit weggeweest.