Zij bekochten de ‘vip-reis’ van Vietnam naar Engeland met hun leven

‘Het spijt me zo, mama en papa. Mijn tocht naar het buitenland is geen succes. Ik hou zoveel van jullie. Ik kan niet ademen. Ik kom uit de stad Nghen, district Can Loc, Ha Tinh, Vietnam. Het spijt me, mama.’ Het waren de laatste sms’jes van Pham Tra My, vanuit een koelcontainer ergens tussen Zeebrugge en het Engelse Purfleet. De 26-jarige Vietnamese is waarschijnlijk een van de 39 dode migranten – 31 mannen en 8 vrouwen – die anderhalve week geleden werden aangetroffen in een vrachtwagen op een industrieterrein 40 kilometer ten oosten van Londen.

In eerste instantie meldde de Britse politie dat de slachtoffers uit China kwamen, maar nu gaat ze ervan uit dat alle migranten in de vrachtwagen afkomstig waren uit Vietnam.. Zo trokken 24 Vietnamese families aan de bel die sinds de tragedie niets meer van hun dierbaren hebben gehoord. Londen en Hanoi werken intensief samen om de slachtoffers te identificeren.

Volgens persbureau Reuters zijn minstens drie van de slachtoffers afkomstig uit het Noord-Vietnamese district Yen Thanh. De 19-jarige Bui Thi Nhung bijvoorbeeld. Het meisje liet een stroom van berichten achter op sociale media voordat ze op 23 oktober in een vrachtwagen stapte. Haar familie, overtuigd van haar overlijden, heeft een rouwaltaar voor haar gemaakt.

Hoe kwamen deze vrouwen uit het Zuidoost-Aziatische land terecht op een industrieterrein in het Verenigd Koninkrijk? En wat hoopten ze in het land te vinden?

Nepverhalen

Hoewel Vietnam economisch in de lift zit, leven veel inwoners nog in armoede. Volgens een schatting van de VN zoeken daarom 18.000 Vietnamezen per jaar hun heil in Europa. Ze hebben gezien dat sommige families mooie huizen hebben kunnen bouwen van het geld dat hun zonen of dochter vanuit het buitenland stuurden. Ook doen veel nepverhalen de ronde, al dan niet ingestoken door smokkelaars. “Mensen horen dat ze in Engeland wel 3.000 pond (3.500 euro) netto per maand kunnen verdienen”, volgens Diep Vuong van Pacific Links, een organisatie die mensenhandel probeert te voorkomen. “Dat idee is bijna niet uit de hoofden te krijgen. Als we in dorpen voorlichting geven over de mensenhandelpraktijken, zijn er altijd mensen die na afloop achter ons aanrennen om te vragen of we misschien smokkelaars kennen die hen naar Europa kunnen brengen.”

Wat de smokkelroute betreft, zijn er grofweg twee smaken. De ‘vip-route’, waarbij de migranten op een neppaspoort of met een valse identiteit een deel van de reis per vliegtuig afleggen. En de goedkopere route, geheel over land. De prijs van een ‘vip-reis’ naar Engeland kan oplopen tot 35.000 euro.

De standaardroute gaat per auto via China en Rusland, vertelt Mimi Vu, die overheden en organisaties adviseert bij de bestrijding van mensenhandel. “Het is relatief makkelijk voor Vietnamezen om een visum voor Rusland te krijgen, en in Moskou zijn verschillende grote Vietnamese bendes actief”, aldus Vu. “Vanuit Rusland worden ze ’s nachts in een bosrijk gebied de grens over gebracht, naar bijvoorbeeld Letland of Oekraïne.”

In interviews met Vietnamese migranten ontdekte Vu een patroon voor de smokkeltocht binnen Europa: die verloopt altijd via hoofdsteden met een grote Vietnamese diaspora, zoals Praag, Berlijn en Parijs. In deze steden vormen de Vietnamese markthallen de knooppunten waar vervoer, logistiek en illegale arbeidsplaatsen worden geregeld. Migranten moeten vaak onderweg maandenlang werken, bijvoorbeeld in illegale kledingfabrieken of restaurants, om het vervolg van hun reis te kunnen betalen.

Wachten in hutjes

De voorlaatste halte zijn de kampen waar grote groepen Vietnamezen in hutjes wachten op de oversteek naar Engeland. In Duinkerken is ook zo’n kamp. Goede kans dat de vorige week omgekomen Vietnamezen daar een tussenstop hebben gemaakt.

Vip-migranten betalen zo’n 13.000 euro voor de oversteek naar Engeland, terwijl het standaardtarief voor illegalen 3.500 euro bedraagt. “Als hij de vip-route heeft genomen, is er slechts 1 procent kans dat hij is omgekomen”, zei Nguyen Dinh Gia, wiens zoon vorig week de oversteek waagde en mogelijk tot de slachtoffers behoort, tegen persbureau Reuters.

De tragiek is dat in werkelijkheid voor de oversteek geen vip-route bestaat: iedereen moet hoe dan ook in de laadruimte van een truck de oversteek naar Engeland maken. De smokkelbendes houden de vip-mythe maar wat graag in stand.

Erger nog dan de barre, risicovolle tocht naar het beloofde land is de grote kans op afpersing en misbruik. “Vaak blijken de smokkelaars mensenhandelaren te zijn die onderweg meer geld eisen voor de overtocht en de migranten dwingen om voor hen te werken om hun schuld af te lossen”, zegt Diep Vuong. “En omdat ze in het illegale circuit zitten, genieten ze geen enkele bescherming.”

Autowasstraten en prostitutie

Veel Vietnamezen die Engeland bereiken, worden de eerste jaren gedwongen om in nagelstudio’s, autowasstraten of hennepkwekerijen te werken en hun loon af te staan aan hun smokkelaars. Vorig jaar kwamen 700 Vietnamezen in beeld bij de Britse overheid die als slaven werden gebruikt. Vrouwen lopen ook nog eens de kans om in de prostitutie te belanden. “Al tijdens de reis naar Engeland is het risico op seksueel misbruik extreem hoog”, zegt Mimi Vu, die veel Vietnamese vrouwen en meisjes heeft gesproken. “De bendes zien de migranten als producten, en de vrouwen – inclusief minderjarige meisjes – zijn het meeste geld waard, omdat ze seksueel kunnen worden uitgebuit.”

De vraag is natuurlijk waarom de vele slachtoffers hun landgenoten bij terugkomst niet waarschuwen. Volgens Vuong en Vu is daar maar één reden voor: schaamte. ‘Kijk maar naar de sms’jes van de vorige week omgekomen vrouw. Ze zei twee keer sorry tegen haar moeder. Ze was niet bang voor de dood, maar wel om haar familie te schande te maken. Als je terugkomt uit Engeland en je hebt het daar niet gemaakt, dan heb je gefaald.”