‘Niet fokke me mij gast’: hoe Conner Rousseau de rode verlosser van sp.a werd

“John, stop ermee. Een mens kan niet blijven incasseren.” Kort na de verkiezingen neemt Mechels boegbeeld Caroline Gennez, zelf voormalig sp.a-voorzitter, Crombez apart. Hij kan maar beter de eer aan zichzelf houden, redeneert ze, en zich geen kandidaat stellen om zichzelf op te volgen. Gennez is lang niet de enige sp.a’er die hem dit advies als vriend en vertrouweling geeft. De voorzitter is moe, na de nieuwe verkiezingsnederlaag is zijn positie wankeler dan ooit. “John kon niets meer beslissen”, zegt een andere intimus. “Hij was een machteloos voorzitter geworden, en dat is het ergste wat er is.”

Gent, 5 juni, amper een week later, koffie- en ontbijtbar Pain Perdu in de schaduw van de Minard-schouwburg. Conner Rousseau en Joris Vandenbroucke drinken samen een koffie. De twee, respectievelijk lijsttrekker voor het Vlaams Parlement en de Kamer, trokken de weken voordien samen op campagne in Oost-Vlaanderen.

“Conner”, zegt Vandenbroucke. “Ik vind dat je het moet proberen. Ik vind dat je moet proberen om voorzitter te worden.” Rousseau kijkt niet verbaasd op, Vandenbroucke is duidelijk niet de eerste die hem deze carrièrewending voorlegt.

Toen net voor de verkiezingen de 26-jarige Rousseau uit het niets getipt werd als mogelijke opvolger van Crombez, leek het nog een onwaarschijnlijk idee. Welke ervaring kon hij voorleggen om een partij met een stokoude traditie te leiden? Zou dit jonkie de sp.a, die op een historisch dieptepunt zit, er weer bovenop kunnen helpen?

Intussen is hij uitgegroeid tot dé topfavoriet in de voorzittersrace bij sp.a, die volgende vrijdag zijn beslag krijgt. Bij gebrek aan beter, maar ook door een nauwkeurig uitgestippeld plan van de Instagram-adept uit Sint-Niklaas. Hoe is de sp.a in deze situatie beland?

Groep van Zes

In juni is het al duidelijk dat het veld open ligt. Crombez heeft dan voor zichzelf uitgemaakt dat hij niet meer in de voorzittersrace zal stappen. Vooral de West-Vlaamse militanten trekken nog weken aan zijn mouw, maar het is vergeefse moeite. Dat hij zijn beslissing tot het laatste moment in beraad houdt, is slechts een schijnmanoeuvre.

Alleen: niemand staat op om het gat te vullen. Velen overwegen de sprong, maar niemand heeft zin in de rotjob die het voorzitterschap van sp.a is geworden. Gennez’ politieke carrière ging er zo goed als aan ten onder, Bruno Tobbacks termijn eindigde in een vileine afrekening door het kamp-Crombez en Crombez zelf moest van de weeromstuit keer op keer wegduiken voor de verbale scudraketten die met de regelmaat van de klok vanuit Leuven werden afgevuurd. “Elk voorzitterschap eindigde in diepe bitterheid”, zegt een voormalige partijtopper.

Het zijn trouwens niet enkel de oude wonden die voortetteren; Crombez joeg de afgelopen jaren ook zelf mensen tegen zich in het harnas. In Limburg zijn ze niet vergeten hoe hij Hilde Claes in Hasselt naar de uitgang verwees na een schandaaltje rond haar persoon. In Gent deed hij ‘superschepen’ Tom Balthazar opstappen toen die genoemd werd in de affaire rond de intercommunale Publipart. En ook de decumulmaatregel die Crombez invoerde zet nog steeds kwaad bloed. Op het partijbureau doen partijbonzen elke week hun uiterste best om elkaar geen hand te geven.

Wat het nog erger maakt: de strijd wordt publiek gevoerd. Journalisten weten: één telefoontje naar Leuven, Vilvoorde of Brugge, en de poppen gaan aan het dansen. Bruno en Louis Tobback, Hans Bonte en Renaat Landuyt zijn altijd wel bereid om kritiek te uiten op de voorzitter. Die tegenwerking raakt Crombez persoonlijk. Meerdere verzoeningspogingen waar Tobback, Bonte en Crombez elkaar recht in de ogen keken, draaiden op niets uit.

Tegelijk groeit het besef bij de generatie van ex-ministers en ex-voorzitters dat ze maar beter een stap opzij zetten. Met steeds dezelfde mensen is de partij verkiezing na verkiezing achteruitgeboerd. Te veel geassocieerd met de uitgewoonde macht, te zwaar belast door het turbulente interne verleden. Enkel een nieuw gezicht kan echt een doorstart maken. Er ontstaat een plan.

Zes mensen licht Crombez in juni in dat hij het voor bekeken houdt, netjes verdeeld over de vijf provincies: Leuvens burgemeester Mo Ridouani, federaal fractieleider Meryame Kitir, Vlaams fractieleider Conner Rousseau, federaal parlementslid Melissa Depraetere, Vlaams parlementslid Yasmine Kherbache en Antwerps schepen Jinnih Beels. Allemaal (relatief) nieuwe gezichten.

Zij krijgen de opdracht enkele toekomstscenario’s uit te werken voor de partij, en het ideale profiel van de nieuwe partijvoorzitter uit te tekenen. Vanaf augustus horen en zien ze elkaar regelmatig, soms met twee of drie, nooit met alle zes tegelijk. “De marsrichting werd duidelijk: we moeten de interne tegenstellingen absoluut overstijgen”, zegt Depraetere. “Als elke provincie zich daar achter schaart, komen we al heel ver.”

Uit het overleg binnen die ‘Groep van Zes’ komen twee mogelijke kandidaten naar voren: Rousseau en Kitir. Zij spreken af om pas na de fractiedagen in september aan elkaar te laten weten of ze zich daadwerkelijk in de strijd gooien.

KingConnah

Het idee van een radicale vernieuwing komt niet uit de lucht vallen. Op aansturen van politiek directeur Gorik Van Holen en Freya Van den Bossche legde Crombez al vlak na de gemeenteraadsverkiezingen in 2018 een verregaande nota voor aan het partijbureau. Daarin stelt hij: op 26 mei moet in elke provincie ofwel de Vlaamse ofwel de federale lijst aangevoerd worden door een volkomen nieuwkomer. Hij vangt bot, enkel in Oost-Vlaanderen wordt de richtlijn gevolgd: Van den Bossche staat haar plaats af aan Conner Rousseau.

De man uit Sint-Niklaas wordt meteen gelanceerd als een van de boegbeelden in de campagne, duikt op in nationale media en bewijst zich in schooldebatten. “Eindelijk zag ik dat we weer iemand hadden die ook de jongeren kan aanspreken, een groep die we o zo moeilijk bereiken”, zegt Rousseaus collega-lijsttrekker in Oost-Vlaanderen, Joris Vandenbroucke.

Rousseau is lang geen onbekende in de partij. Van den Bossche en Vandenbroucke kennen hem al zeker tien jaar, van toen zij nog Vlaams minister was, hij haar kabinetschef. Rousseau werkte als student nog deeltijds op hun kabinet.

Dat ging zo: Rousseau was na zijn tweede jaar rechten, en zijn eerste jaar op kot in Gent, faliekant gebuisd. Te veel gefeest in de Overpoort. Zijn moeder, voormalig sp.a-parlementslid en professor gerontologie Christel Geerts, weigerde nog verder zijn studies te betalen.

Rousseau schrijft een brief naar Van den Bossche, en twee weken later kan hij al aan de slag. Dik tegen de zin van zijn moeder. Geerts en Van den Bossche clashten in het verleden meermaals over de lijstvorming in Oost-Vlaanderen.

Rousseau wordt het manusje-van-alles op het kabinet. Negen maanden lang doet hij de communicatie en wat papierwerk. Ondertussen studeert hij verder.

Na een politieke pauze belandt Rousseau op het einde van zijn studie op het sp.a-hoofdkwartier. Crombez haalt hem binnen nadat de twee elkaar aan zee hadden ontmoet op een kamp voor kwetsbare jongeren. In juni 2018 krijgt Rousseau de leiding over de communicatiecel voor sociale media. Een cel, tot dan eerder verwaarloosd, met twee mensen in dienst. In dat braakland krijgt ‘KingConnah’, zoals hij op Instagram door het leven gaat, vrij spel.

Op de twee Go Left-congressen, het eerste in het voorjaar van 2018, het tweede in de aanloop naar de verkiezingen van dit jaar, toont hij ook zijn organisatietalent. Met de inhoud heeft hij weinig te maken, maar hij kiest voor een flitsende aanpak, met pompende muziek, hippe filmpjes en een optreden van Lil’ Kleine.

Congressen moeten geen academische zittingen meer zijn, maar evenementen waar ook iets te beleven valt, vindt hij. Zelf heeft hij het over het ‘Tomorrowland’ van de politiek en speelt zijn ervaring uit als fuiforganisator. De oudere partijmilitanten wrijven hun ogen uit, maar het werkt. Voor het eerst sinds lang is er weer veel volk op een sp.a-evenement.

Huwelijksaanzoek

Een efficiëntere organisatie van de partij en een slimme onlinecommunicatie zullen ook de twee speerpunten worden van Rousseaus campagne voor het voorzitterschap. Met Alexandria Ocasio-Cortez, de rijzende ster van de Amerikaanse Democraten, als grote voorbeeld, is Rousseau hyperactief op sociale media, met filmpjes, Instagramstory’s en politieke pancartes. Zijn eigen website die zijn kandidatuur in de verf moet zetten, doopt hij conner.be. Hij adverteert op Facebook, investeert tijd om de reacties te beantwoorden. Zijn stijl is direct, doorspekt met jongerentaal. Volgers spreekt hij aan met ‘matekes’, bij een filmpje over Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) schrijft hij ‘niet fokke me mij gast.’

Is de oudere sp.a-militant klaar voor al die nieuwlichterij? Niet iedereen is overtuigd, zo blijkt tijdens een provinciale voorstelling van de kandidaten in het provinciehuis in Leuven op 23 oktober. Naast Rousseau mogen ook zijn concurrenten Christ’l Van der Paal en Hannes De Reu er voor de achterban hun plannen uit de doeken doen. “Een vijftigplusser voelt zich niet serieus genomen als je hem ‘mateke’ noemt”, oppert een grijzende militant voor een volle zaal.

“Ik wil authentiek communiceren”, antwoordt Rousseau. Om zijn overtuiging te accentueren spreekt hij de man meteen aan met ‘mateke’. “Als ik zie dat ik op Facebook huwelijksaanzoeken krijg van bommaatjes van 70, denk ik dat zoiets ook kan werken bij de iets oudere militanten.”

Zowel militanten als kandidaten leggen in het debat in Leuven beenharde analyses op tafel.

Militanten klagen over afdelingen die in duigen liggen, de eeuwig steggelende baronnen en de dramatische uitslagen. Rousseau: “In de leeftijdsgroep onder de 35 jaar haalt de sp.a zelfs niet meer de kiesdrempel.” Die groep wil hij opnieuw binnenhalen. Via sociale media dus, en door hen rechtstreeks aan te spreken.

“We zeggen waar op het staat”, zegt Vandenbroucke. “In die fase zijn we beland, er geen doekjes om winden, zoals nu bij CD&V gebeurt. Dit kan alleen maar louterend werken.”

Establishment

Van der Paal, met een klassiek-links discours, en De Reu, die onder meer pleit voor een schaduw­regering, gelden als de absolute outsiders. Dat hij de grote favoriet is, maakt Rousseau erg onrustig. Meerdere toppers merken op dat met een partij op bodemkoers verrassingen nooit uit te sluiten zijn.

Rousseaus grootste nadeel: hij wordt gezien als de kandidaat van het establishment. Hij doet er dan ook alles aan om dat etiket van zich af te schudden, maar beseft als geen ander: zonder de steun van de ‘powers that be’ sta je als voorzitter nergens.

Daarom start hij afgelopen zomer een rondje ‘Walking with Dinosaurs’. Half juli heeft hij al gesproken met oude rotten als Johan Vande Lanotte en Daniel Termont. Zij vinden dat hij de sprong moet wagen. Met Freddy Willockx, ooit de sterke man in Sint-Niklaas, belt hij bijna dagelijks. Later spreekt hij ook Willy Claes aan en neemt hij contact op met Frank Vandenbroucke. Enkel Louis Tobback heeft hij nog niet uitgebreid gesproken. Let wel: die onthoudt zich publiekelijk van elk commentaar. “Dat op zich is al positief”, zegt een oud-parlementslid.

Maar het gaat breder. Rousseau gaat in overleg met de socialistische vakbond en de socialistische mutualiteit, die nog steeds erg belangrijk zijn voor de partij. En eveneens in juli start hij een ronde langs de lokale afdelingen in Oost-Vlaanderen. Officieel omdat hij hun kersvers verkozen parlementslid is, officieus om er zijn campagne voor het voorzitterschap te lanceren. Later zal hij nog tal van andere afdelingen aandoen.

Of dat voldoende zal zijn om het etiket van ‘partijverlengstuk’ kwijt te raken? Zijn inner circle bestaat uit partijdirecteur Gorik Van Holen en Joris Vandenbroucke, twee oudgedienden van het kabinet-Van den Bossche, en federaal parlementslid Melissa Depraetere, een van de jonge poulains van Crombez uit West-Vlaanderen. Ook Van den Bossche en Crombez zélf worden nog steeds door hun tegenstanders aangeduid als de meesterbreinen achter Rousseau. “Als hij het haalt, gaat er niet veel veranderen. Freya stuurde John, en Freya zal Conner sturen”, luidt het daar.

Elders wordt de rol van beiden geminimaliseerd. Wat vaststaat is dat Rousseau breed consulteert. “Hij verzamelt zeer verschillende adviseurs rondom zich. Van zeer slim tot zeer jong, van zeer oud tot zeer instagrammable”, zegt de gerespecteerde Kortrijkse schepen en ex-parlementslid Philippe De Coene. “Hij sluit zich niet op in een niche.”

Rousseau is wel letterlijk een kind van de socialistische familie. Zowel zijn vader als zijn moeder zijn al decennialang actief bij de sp.a, zonder ooit tot de partijtop behoord te hebben. Zij raden hem vanaf het begin sterk af om in de politiek te gaan. Toen Rousseau voor John Crombez begon te werken, zeurde zijn vader hem gedurende een maand de oren van zijn kop. “En toen ik mij kandidaat stelde voor het voorzitterschap, was hij nog meer anti dan mijn moeder,” zegt Rousseau zelf. “Als ouder wil je dat je kinderen doen wat ze graag doen”, zegt Rousseaus moeder Christel Geerts, die zich niet erkend voelde door de partijtop. “Maar ook dat ze een onbekommerd leven leiden, zeker als twintiger. En helaas gaat dit niet zorgeloos verlopen, daar ben ik zeker van.”

Het is in elk geval niet zo dat Rousseau meteen na de verkiezingen dé kandidaat was om naar uit te kijken. In Genk twijfelt Meryame Kitir maandenlang of ze zich ook kandidaat zou stellen. Ze krijgt de nadrukkelijke steun van enkele zwaargewichten uit de vakbond, zoals Frank Moreels, maar ook van Europees Parlementslid Kathleen Van Brempt en de clan-Tobback. Het is mede een gesprek met Willy Claes – ondanks zijn 80 jaar nog altijd de keizer van Limburg – dat haar doet afzien van een verblijf op de Brusselse Grasmarkt. “Ik heb tegen haar gezegd dat ze beter focust op haar job als fractieleidster”, beaamt Claes.

In de zomer wordt er aan meerdere mouwen getrokken binnen sp.a. In Antwerpen zetten velen hun zinnen op Yasmine Kherbache, maar zij weet al maandenlang dat ze kans maakt op een benoeming als rechter aan het Grondwettelijk Hof, een elegante exit uit de partijpolitiek. Ridouani, Bonte, Beels en De Coene zit de decumulregeling in de weg. Joris Vandenbroucke past uit eigen beweging. Hij weet, net als de rest: het is een klotejob. De naam die tot diep in september meegaat is die van de voormalige running mate van Bruno Tobback, de Antwerpse Inga Verhaert. Ze wordt gezien als een kandidaat uitgestuurd vanuit Leuven. Toch past ze, wegens te weinig steun in haar eigen afdeling.

Intussen lijkt ook de jongste Tobback bijgedraaid. Hij wordt momenteel volop in stelling gebracht voor het fractieleiderschap van het Vlaams Parlement om zo Rousseau op te volgen indien die laatste straks verkozen wordt tot voorzitter. “Dan hebben we tenminste weer een smoel in het halfrond. En eentje met bakken ervaring,” zegt een parlementslid.

Er blijven echter nog belangrijke hiaten in Rousseaus verhaal. Welke inhoudelijke koers heeft hij voor ogen? Hij wil pas echt kleur bekennen na een brede consultatieronde bij leden en niet-leden (in zijn woorden ‘nog-niet-leden’) van maar liefst twee jaar.

Voorlopig lijkt hij vooral de weg voort te zetten die door Crombez werd ingeslagen. Pensioenen, zorg en de te hoge facturen blijven de voornaamste bekommernis, zo besliste afgelopen zomer de Groep van Zes ook. Ze beroepen zich daarvoor op enkele postelectorale onderzoeken waaruit blijkt dat veel kiezers de standpunten van sp.a erg genegen zijn.

Valkuilen

Niet iedereen binnen de partij is het daar echter mee eens. Een ex-minister trekt de vergelijking met ‘de retrotopie’ van de Poolse filosoof en socioloog Zygmunt Bauman. “We sluiten ons op in het verleden met jonge mensen. We plooien te zeer terug op onszelf en gaan te veel uit van oude recepten. Ik voel me helemaal niet meer thuis in mijn partij.” Ook Leuvens burgemeester Mo Ridouani wil verbreden, met meer oog voor de middenklasse en minder focus op het ‘miserabilisme’.

Bovendien blijft de meest prangende kwestie onbeantwoord: wat met diversiteit en veiligheid? De forse standpunten van Crombez over push-backs veroorzaakten een nieuwe tegenstelling binnen de partij, die nog steeds niet is uitgeklaard. “Tijdens de campagne begon ik op de markt over onze 1.001 standpunten over de pensioenen en de oplopende facturen”, vertelt Erik De Bruyn, de tegenkandidaat van Caroline Gennez bij de voorzittersverkiezingen van 2007. “Driekwart van de mensen vroeg mij: maar wat denkt de partij over veiligheid en migratie? Als militant sta ik dan met mijn mond vol tanden, want wat denken wij daarover? Zo zijn we de connectie verloren met 30 procent van ons electoraat.” Ook op de ledenavond in Leuven komt de verzuchting over die onduidelijkheid terug.

En wat met regeringsdeelname? In juli wordt de kwestie plots prangend voor sp.a., als Vlaams formateur Bart De Wever zeer concreet drie pistes aftast: Zweeds met Open Vld, CD&V en N-VA, Bourgondisch met N-VA, Open Vld en sp.a en de ‘raketijsjescoalitie’ met N-VA, CD&V en sp.a.

Vooral die laatste optie geniet de interne steun bij sp.a. Bourgondisch wordt te rechts en te krap bevonden, met slechts één zetel op overschot. Crombez heeft hierover meerdere gesprekken met CD&V-voorzitter Wouter Beke, en krijgt de steun van de Gemeenschappelijke Socialistische Actie, de koepelorganisatie van de socialistische beweging. Via een regeringsdeelname wil de partijtop samen met CD&V de privatisering van de zorg tegenhouden en meer geld beschikbaar maken om de wachtlijsten weg te werken. Regeringsdeelname op Vlaams niveau kan bovendien een breekijzer zijn om federaal een gelijkaardige coalitie op de been te krijgen, met PS en MR erbij. Alleen: N-VA ziet deze piste allerminst zitten. En voor de PS is het al helemaal te vroeg om over de federale afspiegeling te praten.

Intussen zit sp.a Vlaams in de oppostie en staat de opvolger van John Crombez voor een dilemma: ofwel de spreidstand (federaal wél meeregeren, Vlaams niet), ofwel ook federaal in de oppositie kruipen, maar dan wel strijden tegen de PS, die toch dicht aanleunt bij de standpunten van sp.a. Rousseau spreekt zich niet uit. “Meedoen of niet, maakt weinig uit”, zegt hij op de ledenavond in Leuven. “In het recente verleden verloren we in beide gevallen.”

Rousseau zal in elk geval de federale gesprekken niet alleen voeren, hij krijgt allicht Crombez of een andere oudgediende mee als steun aan de onderhandelingstafel.

De conclusie mag duidelijk zijn: de weg van de nieuwe voorzitter is bezaaid met valkuilen. Wie het ook wordt, en wie hem ook omringt, geen enkele socialist benijdt hem zijn taak. “Als het goed gaat, is het nooit je verdienste”, zegt oudgediende Willy Claes. “Als het slecht gaat, ligt de mislukking volledig aan jou.”

Voor dit artikel zijn er gesprekken gevoerd met 25 (ex-)parlementsleden, (ex-)partijvoorzitters, (ex-)burgemeesters, (ex-)medewerkers van sp.a en toppers van de socialistische vakbond en mutualiteit. Enkelen van hen verkozen anoniem te blijven.