Direct naar artikelinhoud
Analyse

Paars-groen of paars-geel? Het is wachten op koning Filip

Koning Filip ontvangt de partijkopstukken in het paleis.Beeld Photo News

Koning Filip staat voor een moeilijke beslissing. Hoe trekt hij de formatie weer op gang? N-VA vindt dat Paul Magnette nu op zoek moet naar een paars-groene meerderheid. PS vindt dat N-VA maar eens een communautaire regering moet proberen vormen.

en

UPDATE: Paul Magnette is ondertussen aangesteld als informateur

De koning heeft vandaag achtereenvolgens MR-premier Sophie Wilmès, Open Vld-voorzitter Gwendolyn Rutten, sp.a-voorzitter John Crombez, CD&V-vicepremier Koen Geens en Groen-voorzitter Meyrem Almaci ontvangen op het koninklijk paleis. Ook de covoorzitters van Ecolo, Jean-Marc Nollet en Rajae Maouane, zijn deze namiddag gepassseerd voor een gesprek. De verwachting is dat koning Filip zich nu samen met zijn kabinetschef Vincent Houssiau terugtrekt, voor bezinning. Het is aan hem om te beslissen over de volgende stap in de federale formatie.

Wanneer Filip zijn beslissing kenbaar zal maken, is onzeker. Dat kan nog vanavond gebeuren, maar wellicht pas morgen of later deze week. De koning staat voor een lastige keuze. Probeert hij paars-geel in leven te houden - ondanks de harde uitspraken van Magnette maandagavond over de onwil van N-VA om tot een compromis te komen? In dat geval kan het dat de opdracht van de preformateurs Geert Bourgeois (N-VA) en Rudy Demotte (PS) alsnog wordt voortgezet. 

Of verandert de koning het geweer van schouder en laat hij de paars-groene piste verkennen? Bijvoorbeeld door iemand van CD&V of Open Vld. Zonder de steun van een van deze twee partijen heeft die formule geen meerderheid. De beslissing van de koning zal het verdere verloop van de onderhandelingen bepalen. Zoveel is zeker.

Wie zit in welke formule?

De paars-groene coalitie zou opgebouwd zijn rond drie politieke families: de socialisten (PS en sp.a), de liberalen (Open Vld en MR), en de groenen (Groen en Ecolo). Mogelijk aangevuld met CD&V.

Bij een paars-gele coalitie komt N-VA aan boord. Dan besturen liberalen (Open Vld en MR), socialisten (PS en sp.a) en N-VA. Mogelijk aangevuld met CD&V.

Boeman

Voor N-VA is het zo klaar als een klontje: Magnette heeft maandagavond, in zijn interviews op televisie, bewust de deur dichtgegooid voor paars-geel. “Hoe kan je zijn forse sortie in de Vlaamse en Franstalige media anders interpreteren? Op dat moment zat De Wever nog bij de koning”, luidt het. 

Volgens N-VA is het bijgevolg aan PS om het initiatief te nemen in de formatie. “Magnette heeft paars-geel klinisch dood verklaard, dus moet Magnette nu maar uitzoeken hoe het verder moet.” Deze redenering past in het bredere plaatje van de Vlaams-nationalisten. In hun ideale scenario laten ze Magnette de eerstvolgende weken paars-groen aftoetsen, in de wetenschap dat zijn kans op slagen heel klein is. In Vlaanderen lijken Open Vld en CD&V nog lang niet klaar voor deze coalitie.

N-VA-voorzitter Bart De Wever.Beeld Tim Dirven

Als paars-groen geen optie blijkt, komt paars-geel wellicht opnieuw op tafel. Of blokkeert de formatie volledig. In beide gevallen staat N-VA op winst. In die zin komt de uitval van Magnette de partij absoluut niet ongelegen. De PS-voorzitter heeft zichzelf tot dankbare boeman gemaakt. “Wat verwacht Magnette van ons? Dat we zijn belastingprogramma gaan uitvoeren zonder daar iets in ruil voor te krijgen? Wij hebben ook onze ideeën. Zijn houding is niet ernstig”, verwoordt een N-VA’er het.

Verrassingsaanval

De communicatie van Magnette maandagavond werd aangejaagd door de interviews van oud-premier Charles Michel eerder die dag op de Franstalige radio. In die interviews verweet Michel de socialisten een gebrek aan moed en durf. Bovendien liet Michel uitschijnen dat PS aan een communautaire deal werkte met N-VA. Iets wat hij zelf altijd heeft tegengehouden. “Magnette moest die frontale aanval pareren”, zegt een PS’er. Voor de kiezer in Franstalig België liggen nieuwe institutionele avonturen gevoelig. Zowel Michel als Di Rupo klopten zich tijdens de kiescampagne op de borst dat zij de enigen waren die de stabiliteit van het land konden garanderen. 

Binnen PS benadrukt men echter dat de verrassingsaanval van Michel niets heeft veranderd aan de kern van de zaak. “Hoe langer we met N-VA praatten, hoe straffer hun standpunten werden. Er kwamen voorstellen waarvan ze goed wisten dat ze voor ons onbespreekbaar waren”, luidt het. Volgens de PS verhardde de toon van N-VA nadat Jan Jambon Vlaams minister-president werd begin oktober. Jambons vertrek aan de federale onderhandelingstafel zorgde ervoor dat oud-staatssecretaris Theo Francken een plek opschoof in de hiërarchie. “De wisselende N-VA-teams zorgden voor instabiliteit. We hadden het gevoel dat N-VA zelf niet goed wist waar de partij naartoe wilde met ons tijdens de onderhandelingen”, reageert een PS’er.

PS-voorzitter Paul Magnette.Beeld Geert Van de Velde

Ook vanuit socialistisch perspectief is de situatie simpel: als N-VA geen regering wil vormen zonder een communautair programma, moet voorzitter Bart De Wever zelf maar een meerderheid zoeken zonder PS. Op deze manier kopen de socialisten tijd om het idee van een paars-groene regering verder te laten rijpen. “De laatste keer dat ik Magnette sprak, had hij het over een regering tegen januari”, zegt een insider.

Tot maart

Het is duidelijk dat de koning eigenlijk geen goede beslissing kan nemen: paars-geel lijkt vandaag niet levensvatbaar. Maar het paars-groene alternatief evenmin.

Intussen doen de wildste scenario’s de ronde in de Wetstraat. Over nieuwe verkiezingen. Zeker in Franstalig België wordt daar openlijk over gespeculeerd in de media. Volgens andere bronnen heeft PS  beslist om de formatie te bevriezen tot het voorjaar. In maart wordt een nieuwe Open Vld-voorzitter gekozen. De rode hoop zou zijn dat iemand met een links profiel het daarbij haalt. Iemand die wel heil ziet in een paars-groene coalitie, met bijvoorbeeld een Vlaamse liberaal als premier.

De vraag is hoe realistisch dit is. De kans dat er straks een nieuwe Open Vld-voorzitter met een voorliefde voor paars-groen zal aantreden, lijkt klein. Binnen de partij leeft momenteel het gevoel dat de linkerflank van de partij al te zwaar doorweegt op de besluitvorming. Een aantal zwaargewichten – onder wie Vincent Van Quickenborne en Egbert Lachaert – gruwen van paars-groen. Zij hebben geen zin om straks jarenlang samen te werken met PS, sp.a, Groen en Ecolo terwijl N-VA en Vlaams Belang vanuit de oppositie kunnen inbeuken op het beleid van een regering die aan de start komt met een begrotingstekort van 11 miljard euro.