Is dit de man die kerncentrale Doel 4 saboteerde (en er mogelijk nog werkt)?
Het federaal parket denkt een robotfoto te hebben van de saboteur die de kerncentrale van Doel 4 onklaar maakte. Cruciaal is de getuigenis van een opzichter die net daarvoor een man met een bril tegen het lijf liep: ‘Hij wilde mij echt effectief weghouden van die afsluiter.’
In een samen met het federaal parket gemaakte aflevering van Faroek, die dinsdagavond op VTM te zien was, beschrijven werknemers van de kerncentrale die bewuste ochtend, 5 augustus 2014. In een kerncentrale wordt stoom door een turbine geleid, waar duizenden bladen aan het draaien slaan en bewegingsenergie ontstaat. Om de turbine 24 uur op 24 draaiende te houden, moeten de lagers binnenin worden gevoed met smeerolie. Maar opeens staat de wijzer op nul.
Blauwe kraan
In de centrale zone van de kerncentrale zijn die ochtend 56 personeelsleden aanwezig. Zij gaan allemaal koortsachtig op zoek naar een lek. “Op een bepaald moment heeft een van onze collega’s gevoeld aan een leiding en vastgesteld dat die heel warm was”, zegt een werknemer. “Dat was een leiding die we normaal gebruiken om in geval van brand de olie te evacueren uit de machinezaal, opdat die geen vuur zou vatten. De olie is volledig weggelopen naar een ondergrondse tank.”
De enige mogelijkheid daartoe was een grote blauwe kraan met de hendel in dwarspositie, met een hangslot eraan. Iemand heeft dat hangslot weggehaald, de kraan opengedraaid, en geknoeid met het uiterlijk zichtbare identificatieplaatje. Hij deed er zo alles aan om de manipulatie zo lang mogelijk een mysterie te laten lijken voor het aanwezige personeel. “Open werd toe, en toe werd open”, zegt een arbeider. “Onwaarschijnlijk, want iedereen weet wat daar de gevolgen van zijn.”
Er loopt 65.000 liter smeerolie weg, via een kraan die al dertig jaar gesloten was. Het reconstrueren van de turbine zou een klein jaar kosten, een jaar waarin België het ook zonder de door scheurtjes getroffen centrales Doel 3 en Tihange 2 moet stellen. Het openen van die ene kraan kostte uiteindelijk om en bij de 100 miljoen euro en verplichtte de regering tot het ontwikkelen van een nationaal afschakelplan.
Motief onduidelijk
Het federaal parket tast nog altijd in het duister over het motief. Er werd gedacht aan een terreurdaad, aan een gek, en het hele spectrum aan mogelijke dadergroepen daartussen.
“Uit de loop van het onderzoek is gebleken dat we een terroristisch motief kunnen uitsluiten”, zegt woordvoerder Eric Van der Sypt van het federaal parket. “De sabotagedaad is nooit opgeëist. Er zijn ook geen bindingen gebleken met terroristische groeperingen of personen. We gaan er nu van uit dat het gaat om iemand van binnen het bedrijf, of minstens iemand die toegang mocht hebben tot die bepaalde zone. Een onderaannemer, of iemand die daar moest zijn.”
“Er gelden daar enkele strikte veiligheidsmaatregelen. Zelfs als iemand op een of andere manier een toegangsbadge verkregen zou hebben, dan gaat die ook niet in die zone geraken. Dat is bijna onmogelijk. Je kunt niet anders dan tot dit besluit komen.”
De 56 mensen zijn allemaal ondervraagd, maar tegen geen van hen hielden verdenkingen steek. De verklaring van een van hen, die dinsdag in Faroek getuigde, bracht het federaal parket wel tot een hypothese, of minstens een piste die het hoopt te kunnen afsluiten.
Man met brilletje
De getuigenis is die van een toezichter die die ochtend mee was gealarmeerd en in de buurt van de blauwe kraan naar de oliepeilbak stond te kijken.
“Ik stond naar het oliepeil te kijken”, vertelt de opzichter. “Er kwam iemand binnen. Wat mij opviel aan die persoon, was dat hij een bril had met vergrotende glazen. Ik kijk hem aan en hij doet de deur weer dicht. Ik hoor hem precies vloeken, zo van: ‘Fuck.’ Ik stel voor om naar de noodafzuigers te gaan en nog voor we daar aankomen, een meter of acht verder, zegt hij: ‘Iemand gaat dit gemanipuleerd hebben.’ Hij wou mij echt effectief weghouden van die afsluiter.”
De man is nooit geïdentificeerd, maar vanavond heeft het federaal parket een robotfoto verspreid, gemaakt op basis van de getuigenis van de opzichter. Wie hierin iemand denkt te herkennen, kan dat melden op het nummer 0800/30.300.
Eric Van der Sypt: “De toezichter kende die man niet. Je zou op het eerste zicht kunnen denken: dat is toch redelijk ongewoon, omdat het een bijzonder afgeschermde zone is. Langs de andere kant is dat een redelijk grote zone en daar komen regelmatig onderaannemers voor onderhoudswerken.”
Nog twee sabotages
In de jaren voor het incident waren er geregeld ex-werknemers van de kerncentrale in Doel die media en milieugroepen trachtten te attenderen op de zwakke beveiliging. Ooit werden kerncentrales bewaakt door het leger, dat hiervoor dienstplichtigen inzette. Maar dienstplichtigen zijn er al sinds 1994 niet meer.
Mede op grond van hun verhalen ging oud ALF-activiste Anja Hermans in 2007 maar liefst twaalf keer “voor de lol” inbreken in de kerncentrale en werd ze veroordeeld wegens huisvredebreuk. Electrabel merkte toen op dat Hermans wel over de omheining was geraakt, maar nooit tot in de technische zone.
Het lijkt er nu een beetje op dat de saboteur(s) stapje voor stapje wilde(n) aantonen dat dat wél mogelijk is. Want intussen ontdekte het federaal parket dat er in de periode voor de sabotage nog twee onverklaarbare incidenten zijn geweest die wijzen op sabotage. Mogelijk frustreerde het de dader dat hij er niets over in de krant had gelezen.