Demir over deurwaarder Greenpeace: ‘Dwangsommen eisen van belastingbetaler zorgt niet voor propere lucht’

Het kabinet van Vlaams minister van Omgeving Demir krijgt in de loop van de komende weken een deurwaarder over de vloer in opdracht van Greenpeace. De milieuorganisatie zet die stap omdat het luchtkwaliteitsplan dat Demir voor de herfstvakantie heeft neergelegd volgens haar niet strookt met de eisen die een rechter vorig jaar aan Vlaanderen oplegde.

De deurwaarder zal de Vlaamse overheid ertoe aanmanen een dagelijkse dwangsom van duizend euro te betalen zolang ze het vonnis uit die luchtvervuilingsrechtszaak niet naleeft. 

De bal ging twee jaar geleden aan het rollen. Greenpeace daagde Vlaanderen voor de rechter omdat het al bijna tien jaar op veel plaatsen de Europese normen voor stikstofdioxide (NO₂) overschrijdt. Die toxische stof, die voor ruim 60 procent uit verkeer komt, is in verband gebracht met astma, levensduurverkorting en hart- en vaatproblemen.

Een jaar geleden gaf de rechter de milieuorganisatie gelijk en oordeelde hij dat Vlaanderen binnen een jaar met een luchtkwaliteitsplan moest komen dat het NO₂-probleem zou aanpakken. In het vonnis formuleert de rechter een dubbele eis, gebaseerd op de Europese richtlijnen voor luchtkwaliteitsplannen.

Deadlines

Ten eerste moesten in het nieuwe Vlaamse luchtkwaliteitsplan maatregelen staan die de NO₂-overschrijding zo snel mogelijk ongedaan maken. Ten tweede moest het plan concreet uitgewerkte voorstellen bevatten, inclusief deadlines en te halen doelstellingen per maatregel.

Het nieuwe plan voldoet volgens Greenpeace aan geen van beide eisen.

Zo voorziet Demir dat Vlaanderen tegen 2025 de Europese NO₂-norm niet meer zal overschrijden. “Dat is niet ‘zo snel mogelijk’”, zegt Johan Verstraeten, advocaat voor Greenpeace. “Misschien vindt Demir wel dat de norm in 2025 halen voor Vlaanderen zo snel mogelijk is. Maar wij betwijfelen sterk of een rechter die interpretatie aanvaardt voor een norm die we al in 2010 hadden moeten halen. In een gelijksoortige zaak in Brussel oordeelde de rechter dat de norm binnen een termijn van vijf jaar halen niet aanvaard kan worden als ‘zo snel mogelijk’.”

Bovendien, voert Greenpeace aan, is het nieuwe plan te vrijblijvend. “Het is uiteraard aan de overheid om te beslissen welke maatregelen ze wel en niet neemt, maar haar beleidsruimte wordt ook bepaald door onder andere Europese gezondheidswetgeving”, zegt Verstraeten. “In dit plan staan nauwelijks uitgewerkte ingrepen.”

Elektrische auto’s

Zoals bekend is de slimme kilometerheffing in het plan geschrapt. “Een geloofwaardig alternatief vinden we er niet in terug”, zegt Joeri Thijs, expert luchtkwaliteit bij Greenpeace. “Ook worden utralage-emissiezones niet verplicht, en er is geen duidelijk traject voor de vergroening van het wagenpark. Andere voorstellen, zoals dat over de modal shift, de omschakeling naar meer milieuvriendelijk transport, bevatten te weinig details en hebben geen deadlines, hoewel Europa dat dus eist en het vonnis in onze zaak dat herhaalt.”

De milieuorganisatie acht het ook ‘cynisch’ dat Demir de vergroening van het wagenpark opneemt terwijl de regering zopas de premies voor elektrische wagens heeft afgeschaft. “Dat je geen Tesla’s wilt subsidiëren, vinden wij logisch. Maar aan de vooravond van de doorbraak van de elektrische auto de premie ook voor modale elektrische gezinswagens schrappen, is bizar. Dan neem je luchtvervuiling niet serieus”, zegt Thijs. 

“Er sterven in dit land elk jaar nog altijd zowat 9.000 mensen vroegtijdig door ongezonde lucht. Bijna een kwart van de kinderen met astma lijdt aan die ziekte door de NO₂-uitstoot, vooral uit het verkeer. Wij betreuren dat we deze stap moeten zetten, maar hopen dat het onze overheid wakker schudt.”

‘Bereid tot overleg’

Volgens Demir zelf voldoet het Vlaamse luchtkwaliteitsplan wel degelijk aan de vereisten. “Gisteren was er een constructieve en uitgebreide bespreking over het luchtbeleidsplan in de commissie van het Vlaams Parlement”, laat de minister weten in een schriftelijke reactie. “Het plan is ook door de oppositie constructief onthaald in de commissie. We hebben een duidelijke politieke basis om dit aan te pakken tegen 2030, met 2025 als tussenstap. Greenpeace heeft natuurlijk geen politieke besognes, hoeft zich geen zorgen maken over economische gevolgen of het draagvlak bij de bevolking.”

“Maar dwangsommen eisen van de belastingbetaler zorgt niet voor propere lucht”, klinkt het nog. “Het betaalt alleen advocaten. Greenpeace is ongeduldig, ik ook. Maar samenwerking lijkt me beter dan naar de rechtbank stappen. Ik ben bereid om de experts van Greenpeace te ontvangen en in overleg te gaan over de verdere uitwerking van het plan. Ik ben vragende partij.”

Greenpeace laat weten graag in te gaan op de vraag van Demir “om samen naar oplossingen te zoeken die ons allemaal op korte termijn gezondere lucht bezorgen”. De organisatie mist naar eigen zeggen concrete maatregelen en deadlines in het luchtactieplan om de Europese normen voor stikstofdioxide zo snel mogelijk te halen.

“Volgens een berekening van de Europese Commissie kost luchtvervuiling de belastingbetaler in dit land elk jaar meer dan 8 miljard euro, dat betekent meer dan 20 miljoen euro per dag”, luidt het in een reactie. “In vergelijking daarmee is de dwangsom die de rechter heeft opgelegd aan de Vlaamse overheid een symbolisch bedrag. De Vlaming verdient een overheid die daadkrachtig en ambitieus beleid voert voor betere luchtkwaliteit.”