Bijna ongezien aantal langdurig werkzoekenden: ruim 26.000 Vlamingen al vijf jaar zonder job

In oktober 2019 waren bij de VDAB 26.093 mensen ingeschreven die al meer dan vijf jaar lang een job zoeken. Deze groep van ‘zeer langdurig werkzoekenden’ is de laatste tien jaar steeds groter geworden. Dat blijkt uit cijfers van de VDAB Studiedienst, die De Morgen kon inkijken. Bij de start van de vorige legislatuur waren er 22.548 zeer langdurig werkzoekenden.

De evolutie staat haaks op de algemene daling van de werkloosheid – gisteren maakte de VDAB bekend dat die voor het vierde jaar op rij is gezakt. Op dit moment telt Vlaanderen 184.000 werkzoekenden, en 76 procent van de actieve bevolking heeft een job. De regering-Jambon wil dat aandeel met een “aanklampend activeringsbeleid” optrekken naar 80 procent.

Dat mensen meer dan vijf jaar nodig hebben om een job te vinden, is ook tegenstrijdig met de krapte op de arbeidsmarkt. Nooit eerder hadden werkgevers het zo moeilijk om personeel te vinden. In ons land staan 140.000 vacatures open. Voor ongeveer de helft van die jobs hebben kandidaten geen speciale opleiding nodig.

“Het toont aan dat er iets schort aan de werking van de VDAB”, zegt CD&V-Kamerlid Robrecht Bothuyne. “Ze vindt geen antwoord op de noden van deze precaire groep.” Van alle mensen die al meer dan vijf jaar een job zoeken, zouden er 3.775 nog geen of amper Nederlands spreken, en 284 zouden jonger zijn dan 25 jaar. Bothuyne: “Hun aangepaste begeleiding blijft uit.”

Premie

Volgens Axel Ronse, Vlaams Parlementslid voor N-VA, heeft de VDAB langdurig werklozen te lang verwaarloosd. “Eind 2017 is er een Versnellingsplan gekomen om die historische achterstand weg te werken. Langdurig werkzoekenden worden nu opnieuw uitgenodigd voor een gesprek. Ze worden sneller en grondiger gescreend. Maar ze blijven de achilleshiel van ons activeringsbeleid.”

Binnen Jambon I is er nu een consensus om het Versnellingsplan opnieuw te evalueren en zo nodig bij te sturen. Daarnaast wil de regering de aanwervingspremie, die werkgevers nu krijgen voor het aanwerven van langdurig werkzoekenden, herbekijken. Heeft het wel nut om daar geld in te blijven pompen?

Sinds 2017 krijgt een werkgever een eenmalige premie van 4.250 euro als hij iemand aanwerft die tussen de 25 en 55 jaar oud is en die al minstens twee jaar vruchteloos een job zoekt. “Maar werkgevers verkiezen iemand die gretig is en snel kan worden ingeschakeld boven iemand met een rugzakje aan middelen”, zegt Ronse. Vorig jaar werden slechts 902 premies uitgekeerd.

Het geld dat met de schrapping van de premie kan worden uitgespaard, zou volgens N-VA beter worden geïnvesteerd in de begeleiding door de VDAB. Op vraag van CD&V werd in het regeerakkoord echter de optie opgenomen om ze om te vormen tot een RSZ-korting voor werkgevers. Daarnaast is er een consensus om langdurig werkzoekenden gemeenschapsdienst te laten uitvoeren als een opstapje naar een job.

55-plussers

Bij de VDAB valt te horen dat langdurig werkzoekenden geen evident profiel hebben. “Velen kampen met meerdere problemen, zoals ziekteklachten, vervoersarmoede of een gebrek aan kinderopvang”, zegt woordvoerster Joke Van Bommel. De VDAB zoekt telkens een oplossing op maat. Soms is het bijvoorbeeld nuttig dat ze eerst hun rijbewijs halen. “Meestal zorgen we ervoor dat ze een opleiding of stage kunnen volgen, omdat de afstand tot de arbeidsmarkt te groot is om meteen te starten.”

Onder de langdurig werklozen zitten tot slot ook veel 55-plussers. Terwijl zij vroeger met (brug)pensioen gingen, worden ze nu gedwongen om op de arbeidsmarkt te blijven. Daar geraken ze moeilijk aan een job. Dat is deels te wijten aan vooroordelen van werkgevers, en deels ook aan henzelf, stelt de VDAB. Zo hebben VDAB-bemiddelaars het soms moeilijk om hun duidelijk te maken dat ze nog niet met pensioen zijn, en ze te overtuigen van hun eigen mogelijkheden.

“Op dat vlak moet de perceptie in de maatschappij nog veranderen”, klinkt het bij de VDAB. “Werk is geen straf maar een kans.”