Magnette mag het eens proberen zonder N-VA, maar de weg naar paars-groen is nog lang en bezaaid met boobytraps

Na een consultatieronde met de topfiguren van PS, N-VA, Open Vld, CD&V, MR, sp.a, Groen en Ecolo stuurde koning Filip gisteren net voor het avondjournaal een perscommuniqué de wereld in: PS-voorzitter Paul Magnette neemt als informateur de fakkel over van preformateurs Rudy Demotte (PS) en Geert Bourgeois (N-VA). De basis om een echte paars-gele regeringsvorming aan te vatten was voor de twee onvoldoende, zo stelde het paleis.

Magnette krijgt opnieuw een ‘informatieopdracht’: hij mag de komende twee weken naar eigen goeddunken proberen het politieke speelveld te verkennen. Op maandag 18 november wordt hij opnieuw op het koninklijk paleis verwacht met een eerste verslag van zijn werkzaamheden.

Binnen de PS is te horen dat Magnette vol gaat voor een paars-groene coalitie, aangevuld met CD&V. “Voor CD&V en Open Vld is het uur van de waarheid aangebroken”, klinkt het bij een partijzwaargewicht. “Kiezen ze voor separatisme door verder te gaan met N-VA? Of komen ze als redelijke mensen rond de tafel om te focussen op het sociaal-economische beleid van dit land?”

Evident is het niet. De twee Vlaamse partijen hebben altijd hun uitdrukkelijke tegenkanting geuit tegen paars-groen. Die formule is (veel) te links voor hen. Bovendien ligt de boulevard dan open voor N-VA om staalhard oppositie te voeren. “Enkel als Ecolo haar sociaal-economische programma verbrandt, is paars-groen een optie”, zei Kamerfractieleider Egbert Lachaert eind vorige maand nog. Gisterochtend herhaalde ook CD&V-boegbeeld Hilde Crevits nog eens dat haar partij een coalitie met PS én N-VA verkiest. “Onze voorkeur is bekend”, zegt CD&V-onderhandelaar Koen Geens aan deze krant. “Maar we zullen zeker op elke uitnodiging ingaan.” Ook bij de Vlaamse liberalen klinkt dat ze bereid zijn tot overleg, maar voorts onthouden ze zich van commentaar.

Wederzijdse verwijten

Magnette vliegt er alvast meteen in. Vandaag vat hij de gesprekken aan met acht partijen - op PVDA, Vlaams Belang, cdH en Défi na zijn alle partijen vertegenwoordigd in het parlement. Hij praat dus ook met N-VA, al lijkt dat eerder voor de vorm. Intussen is het meer dan duidelijk geworden dat een paars-gele formatie, met PS en N-VA als centrale as, op dit moment onmogelijk is.

Magnette had maandagavond al aangegeven dat de piste van een samenwerking met de N-VA doodliep. De harde communautaire eisen blokkeerden alles, klonk het. Gisteren ging de rem er ook bij de Vlaams-nationalisten op. Het regende het verwijten langs de twee kanten. N-VA-ondervoorzitters Cieltje Van Achter en Lorin Parys werden uitgestuurd naar de radiostudio's van de RTBF en VRT om uit te leggen waarom verder praten met de PS geen zin had. “De PS wil de Vlaming laten betalen voor socialistisch beleid”, stelde Parys.

Omgekeerd vielen PS-onderhandelaar Jean-Claude Marcourt en federaal fractieleider Ahmed Laaouej N-VA aan op RTL en RTBF. Toen al vroeg Laaouej zich luidop af hoelang Open Vld zich nog zou vastklampen aan de N-VA. De schermutselingen kenden een hoogtepunt met een pancarte die in het rond werd getweet via de officiële N-VA-account: ‘Op welke planeet leeft Paul Magnette eigenlijk?’, stond er.

Toch kunnen de Vlaams-nationalisten perfect leven met de keuze voor Magnette als informateur. Na zijn communicatie van maandag is het logisch dat hij aan zet komt, vinden ze. “Hij zegt dat hij een alternatief heeft voor een paars-gele coalitie, namelijk een paars-groene meerderheid”, klinkt het. “Wel, hij moet die de komende weken dan maar zoeken.”

N-VA is er ook niet tegen dat paars-groen nu voorrang krijgt in de formatie. Integendeel. De partij is ervan overtuigd dat het nog te vroeg is voor paars-groen. N-VA heeft er vertrouwen in dat haar twee Vlaamse coalitiegenoten, Open Vld en CDV, niet zullen ingaan op de avances van PS. Mocht die piste doodlopen, dan kan paars-geel opnieuw gereanimeerd worden en zit de partij weer aan de knoppen.

Lukt de piste wel, dan kan N-VA zich klaarmaken voor vijf jaar oppositie, met Theo Francken als gesel van de regering. Want ook bij de N-VA zijn er genoeg mensen die beseffen dat toetreden tot een coalitie met de Franstalige socialisten geen pretje is. Met een gat in de begroting dat oploopt tot boven de tien miljard, staat ons land voor grote besparingen. Hoe gaat N-VA die geloofwaardig uitvoeren in een regering met de PS aan boord?

Koning in versnelling

Wat opvalt is dat koning Filip bijzonder snel heeft gehandeld. Meteen nadat de twee preformateurs Demotte en Bourgeois maandag hun opdracht hadden ingeleverd, startte hij zijn overleg met de partijen. Amper een dag later stuurde hij al een nieuwe gezant het veld in. Geen rondjes draaien met nieuwe consultaties, geen ministers van Staat of figuren van de tweede lijn die nog wat tijd konden winnen. Neen, meteen de allerhoogste PS’er mag de borst nat maken. Het maakt voor iedereen duidelijk: dit is menens.

Tegelijk heeft Magnette geen enkele garantie op succes. We zijn dan wel vandaag 164 dagen na de verkiezingen, de voorbije maanden is er in eerste plaats gewerkt aan paars-geel. In die zin zit de paars-groene piste effectief in een 'vroeg' stadium, zoals N-VA stelt. Magnette start als het ware van voren af aan.

Hoe zal hij CD&V en Open Vld overtuigen? Door zich nu onbuigzaam op te stellen, hebben de twee Vlaamse partijen hun prijs aan de onderhandelingstafel erg hoog gelegd. Er zullen belangrijke toegiften gedaan moeten worden om hen te overtuigen. Enkel inspelen op hun verantwoordelijkheidsgevoel lijkt onvoldoende.

Bovendien, in een paars-groene coalitie, aangevuld met CD&V, is er in principe één partij te veel om aan een meerderheid te geraken. De kans bestaat dat er nog één coalitiepartner moet sneuvelen. Sp.a-voorzitter John Crombez heeft altijd gezegd dat hij met zijn partij niet het vijfde wiel aan de wagen wilde zijn. Vallen de Vlaamse socialisten af, dan zou de coalitie al minder links zijn, zoals CD&V en Open Vld willen. Maar is de PS bereid om sp.a te lossen?

En wat met Ecolo? Vooral de Franstalige groenen zijn een doorn in het oog van Open Vld. En de afkeer is wederzijds. Hoe kan Magnette die twee partijen ooit verzoenen? Het mag duidelijk zijn: de weg naar paars-groen is nog erg lang en bezaaid met struikelblokken en boobytraps.