Hoe krijgt Paul Magnette (PS) wat hij wil: een federale regering zonder de N-VA? 

Het was de coalitie van hun dromen, zo stelde de PS al één dag na de verkiezingen: paars met groen en CD&V, een regenboogcoalitie. Maar hoe kan de PS krijgen wat ze wil?

De koning brengt Paul Magnette, de PS-voorzitter, aan zet als informateur. Daarmee komt de partij die alle sleutels in handen heeft, nu zelf op het toneel. 

Mathematisch is het immers onmogelijk om zonder de PS een regering te vormen. Of je zou het CDH én de SP.A zover moeten krijgen om toch maar met de N-VA in zee te gaan: compleet ondenkbare scenario's. Dat weet ook iedereen in de Wetstraat. Ergo, het is naar de pijpen van de PS-partijvoorzitters, eerst Elio Di Rupo en nu sinds kort Paul Magnette, dat iedereen uiteindelijk moet dansen.

Interessant is dus om even in het hoofd trachten te treden van diegene die de dans nu al maanden leidt: de PS en haar voorzitter Paul Magnette. Want je kan wel incontournable zijn, je moet wel nog een meerderheid kunnen vormen. Magnette heeft er nooit een geheim van gemaakt dat hij een linkse regering wil, met een heftig sociaal-economisch programma dat maatregelen van de vorige "hardvochtige, rechtse" regering moet terugdraaien.

Wij geven u even het menu mee, waarmee de PS naar de kiezer trok: 

• voor 1,4 miljard hogere uitgaven
• voor 3,2 miljard extra pensioenen
• voor 1,7 miljard ruimer brugpensioen
• 1,7 miljard voor lagere btw op elektriciteit

zo rekende het Planbureau uit. 

(lees verder onder de afbeelding)

Goed om te herinneren in heel de huidige context is uiteraard dat de PS bovendien ook de verkiezingen in Franstalig België fors verloor. Van de Franstalige socialisten rest een schim van de partij die ze ooit was: Ecolo werd groter in Brussel op 26 mei, terwijl de communisten van de PVDA/PTB een stevige stap zetten en nu permanent een felrode adem in de nek van Magnette blazen. 

Wat heeft de PS dan in godsnaam te winnen bij een coalitie met N-VA, zou een mens zich beginnen af te vragen. Wel, de PS heeft ook nooit iets anders beweerd: vanaf dag één na de verkiezingen pleitte Elio Di Rupo voor een coalitie zonder N-VA, paars-groen dus. De enige reden die je vanuit de Keizerlaan, het PS-hoofdkwartier, kan bedenken, is dat dringend de financiering van het Waals Gewest, de Franse Gemeenschap en in mindere mate het Brussels Gewest geregeld moet worden. En dat vereist communautaire gesprekken. 

Nu ja, dringend: de waarheid is dat het evengoed in 2024 kan, na deze legislatuur dus. Maar anderzijds: kan je zomaar een regering vormen zonder N-VA te kennen? Alvast niet als je enigszins met steun in Vlaanderen wil regeren. En hun ervaring met de regering-Di Rupo heeft de PS wel geleerd dat het niet prettig opboksen is tegen een Vlaamse pletwals van grote oppositie en vijandige media.

(lees verder onder de afbeelding)

Er is dus wel degelijk stevig gepraat met de N-VA. In Antwerpen bewijst De Wever immers dat hij met socialisten kan besturen, en voor de vorming van de Vlaamse regering scheelde het een haar, of paars-geel was wel degelijk een feit geweest.

De PS en N-VA dreven op het enthousiasme en de wilskracht van informateur Johan Vande Lanotte (SP.A) naar elkaar afgelopen zomer. Maar dat was de PS van Elio Di Rupo, die altijd ook wat meer naar het centrum gericht geweest is. Magnette is heel de zomer naar links blijven kijken, en toen de N-VA uiteindelijk besliste in augustus om centrum-rechts in de Vlaamse regering te maken, zonder de SP.A, maakte dat de zaak federaal meteen een pak complexer.

Keren we terug naar vandaag. Hoe ver staat Magnette nu al in het maken van zijn preferentiecoalitie van paars-groen-oranje, ofwel de regenboog?

• Het voorbereidend werk aan Franstalige kant. Afgevinkt, laat ons zeggen: de Brusselse én de Waalse regering zijn netjes gevormd met Ecolo, de grote electorale dreiging. Vooral voor die Waalse ploeg van Di Rupo is dat straf: Ecolo is mathematisch compleet overbodig, wat het bijzonder gevaarlijk maakt. Maar belangrijk hier: zowel de liberalen van de MR als Ecolo liggen al knusjes mee in bed.
• Groen is duidelijk klaar voor regeringswerk. Zeker vanuit de Kamerfractie onder leiding van Kristof Calvo komt duidelijk het signaal dat paars-groen kan lukken.
• De SP.A heeft er nooit een geheim van gemaakt dat ze veel liever niet met de N-VA regeert, dat paars-groen perfect kan als antwoord op die "rechtse, harde" Vlaamse regering.
• Het grote nieuws is meteen dat sinds gisteren ook CDH nu plots bereid is om "mee te werken aan oplossingen". Maandenlang zetten de Franstalige christendemocraten zichzelf aan de kant. Maar nu zijn ze dus weer "beschikbaar", wat het meteen mathematisch speelbaarder maakt voor Magnette om bijvoorbeeld een coalitie te maken met de christen­democratische familie, met CD&V dus, maar zonder Open VLD. 

Het komt er voor Magnette dus op aan om nu ofwel Open VLD ofwel CD&V in een regenboog-logica mee te krijgen. Belangrijkste wapen is daarbij een grote dosis empathie voor houding en standpunten van de Vlaamse christendemocraten en liberalen.

• Er moest en zou eerst en vooral omstandig worden aangetoond dat de poging met de N-VA oprecht was. Voor PS-normen is men zeer ver gegaan daarin: tegen de morrende achterban en de fronsende Franstalige pers in, hielden Magnette en Di Rupo een dialoog met De Wever. "Het waren héél serieuze gesprekken", onderstreepte SP.A-voorzitter John Crombez vandaag handig, alsof het toch nog eens gezegd moest worden dat het écht was. De N-VA ontkent dat ook niet, al zijn ze vooral verbaasd over hoe hard Magnette de deur voor hen gisterenavond heeft dichtgedaan. 

(lees verder onder de afbeelding)

• De persconferentie van Geert Bourgeois (N-VA) en Rudy Demotte (PS) werd afgelast, omdat de koning hen niet ging ontslaan. En bij N-VA wisten ze ook wel dat Magnette naar tv zou gaan om wat tikjes te geven. Maar die tikjes werden een forse rechtse uppercut voor N-VA: plots was er geen sprake meer van paars-geel.

• De PS is mogelijk zichzelf tegengekomen met paars-geel. Openlijk gaan verklaren dat ze een regering met de N-VA willen, én bovendien blijkbaar ook "openstaan voor een staatshervorming", dan kom je in Wallonië vroeg of laat oog in oog te staan met je eigen kiespubliek, dat jaren iets compleet anders gehoord heeft.
  De communicatie van Magnette ("Ik heb de stekker er niet uit getrokken, hij zat er nooit in") was dan politiek gezien dus misschien wel nodig in Franstalig België, al is het de vraag of de PS-voorzitter het bewust zo fors heeft gezet.
  In Vlaanderen ligt nu de schade: zijn boodschap was en is allerminst handig voor Open VLD en CD&V. Wil Magnette echt paars-groen, dat zal hij uit een heel ander vaatje moeten tappen en meer dan ooit rekening moeten houden met de Vlaamse publieke opinie. Magnette moet dan communicatief mee het pad effenen voor CD&V en Open VLD, niet de oorlogstrom blijven roeren en pleiten voor "links, sociaal beleid": zo vallen CD&V en Open VLD niet te lokken.
  
  (lees verder onder de afbeelding)

• CD&V en Open VLD hebben bovendien een vehikel nodig waarmee ze de Rubicon kunnen oversteken richting paars-groen. Een rookgordijn, zo u wil, om niet poedelnaakt van het Vlaamse bed, waar ze mét N-VA in liggen, te moeten oversteken naar een federaal bed waar de PS de lakens warm houdt. Meteen kan de restregering-Wilmès I, waar de twee Vlaamse partijen allebei nog steeds in zitten samen met de MR, nog een tweede leven krijgen.
  Vreemd dus dat de PS de "voorlopige twaalfden", de noodbegroting van Michel II, de voorbije weken in de problemen bracht door met de communisten mee amendementen te gaan stemmen. Ook daar heeft Magnette nochtans een wapen in handen: parlementaire steun aanbieden en aan een "noodprogramma" gaan timmeren, samen met premier Sophie Wilmès. Want eindelijk het "land redden", wie kan daar tegen zijn? Alleen: ook daar moet het roer dus fors omgegooid.

• Ten slotte is er uiteraard het inhoudelijke: de PS zal een fors deel van haar verkiezingsbeloftes moeten inslikken. Het federale tekort bedraagt vandaag 11 miljard euro. Daar nog eens 8 miljard bij kieperen, is onmogelijk. Een regeerakkoord zoals dat van de Waalse regering, waarbij de beloftes tot tegen het plafond gaan, maar nauwelijks aandacht is gegaan naar de financiering, is federaal onmogelijk. En het gat dichtrijden met nieuwe taksen, dat is al helemaal een nachtmerrie voor CD&V en Open VLD.

• Laatste puntje: de symboliek van de premier. Een Vlaming? De PS wil het aanbieden, kwestie van de pijn te verzachten. Maar aan wie dan? Aan CD&V of Open VLD als "lokkertje"? Essentieel toch: het premierschap "aanbieden", zo werkt het niet, zo vertellen alle ingewijden unisono. Het moet gaan naar diegene die iedereen kan vertrouwen, die de ploeg echt kan leiden als numero uno. Al de rest is onzin: zo lopen regeringsvormingen nooit (tenzij misschien Jean-Luc Dehaene die Martens XIII op de been bracht voor Wilfried Martens). Uiteindelijk zal Magnette zélf zijn nek moeten uitsteken, mogelijk als formateur, maar toch in elk geval als "maker" van de coalitie. Anders lukt het nooit.

Het bovenstaande scenario is niet onhaalbaar voor Magnette, maar prettig is toch even anders. De PS-voorzitter moet nu bereid zijn tot forse, gedurfde stappen, wil hij echt een regenboogcoalitie kunnen maken. Het linkse kiesprogramma moet in de vuilnisbak, de forse communicatie naar de Franstalige kiezers moet dimmen, de financieel bijzonder zware erfenis van Wilmès I moet overgenomen en opgeruimd worden.

En dan nog is de vraag of het lukt: zullen Open VLD en/of CD&V de gok uiteindelijk wagen? Of rijden ze rondjes met de PS, die dan moet kruipen voor de door hen gehate Zweedse restregering, tot het uiteindelijk toch niets wordt? Het is aan Magnette om de gok te wagen of te doen wat de PS al maanden doet: wachten. Om ondertussen toch maar weer te speculeren op vervroegde verkiezingen, een gedachte die maar niet uit de PS-hoofden lijkt te verdampen. De rest van het land staat erbij en kijkt ernaar.