Wat betekent de paars-groene liefdesverklaring van Mathias De Clercq voor Open Vld?

Eén zaak staat vast: bij Open Vld zijn de meeste zwaargewichten voor de vorming van een paars-gele regering met N-VA en PS – de grootste partijen aan weerskanten van de taalgrens. 

Toppers zoals vicepremier Alexander De Croo, de Kortrijkse burgemeester Vincent Van Quickenborne, ancien Patrick Dewael en fractieleider Egbert Lachaert: allemaal hebben ze zich de afgelopen maanden, binnen en buiten de partij, uitgesproken voor paars-geel. Het paars-groene alternatief zonder N-VA helt te veel over naar links, luidt hun oordeel. Bovendien heeft zo’n coalitie geen Vlaamse meerderheid. Ook niet met de CD&V erbij.

Tegelijk is in de partij al langer duidelijk dat een aantal mensen wel heil ziet in paars-groen. In de eerste plaats de groep rond de Gentse burgemeester Mathias De Clercq. Verwonderlijk is dat niet: hij bestuurt Gent sinds dit jaar met een paars-groene coalitie aangevuld met CD&V. Precies de samenstelling die nu federaal op tafel komt met de aanwijzing van Paul Magnette als de nieuwe informateur. 

Herfederaliseren

“Het swingt in Gent, met paars-groen”, schrijft De Clercq in een opiniestuk in De Standaard. Volgens hem kan de formule “een positief, wervend en optimistisch verhaal schrijven”. Paars-geel daarentegen doet De Clercq af als “een coalitie van machteloosheid, wantrouwen en gekibbel” waarin Open Vld mee “de rode loper zal uitrollen voor extreemrechts”. De Clercq roept zijn partijgenoten op om uit de schaduw van de N-VA te treden.

De Clercq – de politieke zoon van Guy Verhofstadt – is geen uil. Hij weet dat vooral die laatste boodschap bij veel liberalen een zenuw raakt. Hoewel Open Vld en N-VA partijen zijn met grote ideologische overlappingen, zijn er ook aanzienlijke verschillen. 

Onder meer over het communautaire. De N-VA staat voor het confederalisme: de ontmanteling van het Belgische staatsbestel. Een light-variant daarvan is de afgelopen weken op tafel gelegd in gesprekken met de PS. Open Vld stelt net de omgekeerde beweging voor. De liberalen willen bekijken of sommige bevoegdheden niet opnieuw gefederaliseerd moeten worden. Om de bestuurlijke versnippering – bijvoorbeeld op het vlak van klimaat – tegen te gaan. 

Dat standpunt sluit nauw aan bij de groene communautaire plannen. Ook de groenen vinden dat het Belgische niveau geherwaardeerd moet worden.

Pestbelastingen

“Dat Mathias De Clercq voor paars-groen pleit is toch geen nieuws? Hij is een kind van paars-groen”, klinkt het op het Open Vld-hoofdkwartier. “Dit verandert niets aan de positie van onze partij. We zeggen al sinds de verkiezingen dat paars-geel moeilijk wordt en paars-groen heel moeilijk.”  Volgens het partijhoofdkwartier dreigt er geen schisma binnen Open Vld. “We zullen dit intern bespreken, zoals altijd, maar we zitten allemaal op dezelfde lijn.”

Maar op de donkerblauwe flank van Open Vld veroorzaakt het opiniestuk van De Clercq wel degelijk tandengeknars en gevloek. Daar staat regeren met de PS en zonder de N-VA gelijk aan politieke zelfkastijding. Zeker in de huidige context: de nieuwe federale regering erft een begrotingstekort van bijna 11 miljard euro. Er zijn ingrijpende maatregelen nodig om het budgettaire deficit binnen de perken te houden.

Meteen duiken herinneringen op aan de regering-Di Rupo I, een periode waarin Open Vld alle moeite van de wereld had om zich te weren tegen het oppositiewerk van de N-VA tegen de ‘blauwe pestbelastingen’. “Het is gewoon niet slim”, reageert een liberaal. “De communicatie van De Clercq zorgt ervoor dat de N-VA nog liever in de oppositie zal gaan. En hitst de PS nog verder op om niet met hen te proberen.” 

Ook de gedachte met Ecolo in een coalitie te belanden maakt veel liberalen zenuwachtig. “Mathias kent die partij niet. Onze parlementsleden wel. Met Ecolo kun je niet besturen”, klinkt het.

Count me in!

Tegelijk leidt De Clercqs demarche er wel toe dat de PS uit haar tent gelokt wordt. De Gentse burgemeester geeft een hint aan Paul Magnette: in onze partij lopen mensen rond die bereid zijn een deal te maken – als er tenminste een aantrekkelijk voorstel komt. Open Vld is voortaan open for business. 

Dat De Clercq niet openlijk wordt teruggefloten door zijn voorzitter Gwendolyn Rutten zal de Franstalige socialisten wellicht niet zijn ontgaan. In een paars-groene coalitie lijkt zij een van de topfavorieten voor het premierschap. De eerste volwaardige vrouwelijke premier leveren, dat blijft een verleidelijke gedachte voor Open Vld. De partij profileert zich al langer op het thema gendergelijkheid.

De reacties van de andere partijen laten zich voorspellen. Groen is blij: via sociale media laten de groene politici weten dat ze willen ingaan op de uitgestoken hand van De Clercq. “Count me in”, zegt parlementslid Tinne van der Straeten. “Paars-groen is de enige coalitie die de neerwaartse spiraal kan doorbreken”, reageert Wouter De Vriendt. 

En de N-VA is misnoegd. Kopman Theo Francken tweet dat “Gent België niet is, en 2000 niet 2019”. Volgens hem is “paars-groen slecht voor Vlaanderen” omdat de formule “geen draagvlak in de grootste en facturen betalende taalgroep” heeft. “Voor de Vlaamse belastingbetalers gaat paars-groen – in de woorden van Mathias – echt ‘swingen’. Die rekening dus, de pan uit…”, zegt Siegfried Bracke.